_Αλ. Παπαδιαμάντη, "Το σκοτεινό τρυγόνι" : η άγκυρα της μητρικής ευχής

Μάνα μου,εγώ είμαι τ' άμοιρο
το σκοτεινό τρυγόνι
όπου το δέρνει ο άνεμος
βροχή που το πληγώνει..
Το δόλιο
όπου κι αν στραφεί
απ' όπου κι αν περάσει
δε βρίσκει πέτρα να σταθεί
κλωνάρι να πλαγιάσει..
Εγώ βαρκούλα μοναχή
βαρκούλα αποδαρμένη
μέσα σε πέλαγο ανοιχτό
σε θάλασσα αφρισμένη..
Παλεύω με τα κύματα
χωρίς πανί, τιμόνι
κι άλλη δεν έχω άγκυρα
πλην την ευχή σου μόνη..

Όταν ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων, ο κυρ-Αλέξανδρος ο Παπαδιαμάντης, έγραφε αυτό το τόσο λιτό και πονεμένο ποιήμα, το "Σκοτεινό τρυγόνι",  περιέγραφε την στερημένη του ζωή στην πρωτεύουσα, την εξορία του από τους κόλπους της μητρικής γης και βυθομετρούσε την ψυχή του για να βρει τι είναι αυτό που τον κάνει και αντέχει...

Κι αντέχει τον κατατρεγμό, τον άγριο άνεμο, τόση βροχή, τόση στέρηση, τόση εσωτερική μοναξιά, τα κύματα στην άγρια θάλασσα του κόσμου....

Κι αυτό που έβρισκε στα βάθη της απλής, της ποιητικής και ψάλλουσας ψυχής του, ήταν

 η μητρική ευχή. 

Παλεύω με τα κύματα χωρίς πανί , τιμόνι

κι άλλη δεν έχω άγκυρα, πλην την ευχή σου μόνη.  

Η άγκυρα αυτή είναι  που τον κρατάει και τον σώνει από τον χαμό, τον πνιγμό και τον όλεθρο. 

Για τούτο τον απλό λόγο που έλεγαν οι μανάδες στα παιδιά τους, τόσο φυσικά και αυθόρμητα σταυρώνοντάς τα,  αυτό το "στην ευχή μου, στην ευχή της Παναγιάς" που έλεγαν οι απλές γυναίκες αυτού του τόπου, θέλω να μιλήσω με τα λίγα που διαθέτω. 

Πού βρίσκεται η δύναμη της μητρικής ευχής; 

Δεκαπενταύγουστος, της Παναγίας σήμερα,  και θα ήθελα να σας πείσω ότι πίσω από την "μητρική ευχή" βρίσκεται κάτι άλεκτο, κρύβεται ένας αποφατισμός που συνδέεται με το βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα των απλών ανθρώπων του λαού μας, την ορθόδοξη ανθρωπολογία αλλά και με την μητρότητα. 

Η μητρική ευχή δεν αφορά κάποιες άλλες κοινωνίες του παρελθόντος, πιο ήπιες και θρησκευόμενες από την σημερινή. Η μητρική ευχή, τα απλά αυτά λόγια εκφράζουν μια στάση των μητέρων απέναντι στα παιδιά τους. Η στάση τους αυτή, θα έλεγα ότι είναι το περιεχόμενο της μητρότητας πέρα από την μητρότητα. Είναι μια προέκταση της μητρότητας που δίνει σε κάθε μάνα μια θέση δίπλα στο αρχέτυπο της μάνας, την Παναγία. 

 

Είναι η αναγνώριση ότι από την πλευρά της η λαϊκή μάνα έκανε ότι μπορούσε: γέννησε, θήλασε, φρόντισε, περιέλθαψε, τάιζε, νανούρισε, χάιδεψε, μίλησε, νουθέτησε, συγχώρεσε, καμάρωσε, αγάπησε όσο μπορούσε, με τη δύναμη της ανθρώπινης καρδιάς της, με τη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού της, με την δύναμη του σώματός της, με όλο το ανθρώπινο είναι της. 

Είναι η αναγνώριση ότι όλα αυτά που έκανε δεν φτάνουν, δεν αρκούν. 

Ούτε μπορούν να προστατέψουν για πάντα το πλάσμα που γέννησε. Ότι η ζωή του είναι κάτι πέρα από αυτά που μπόρεσε να του προσφέρει, κάτι πέρα από την ίδια.

Το παιδί της -και ο κάθε άνθρωπος- είναι κάτι πολύ περισσότερο από το σώμα που γέννησε και κράτησε στα χέρια της και μεγάλωσε, από την ακατέργαστη ψυχή που μόρφωσε με τα λόγια, με τα τραγούδια και την αγάπη της... 

Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο η ψυχοσωματική ενότητά του. Είναι κάτι που θα γίνεται συνεχώς έως το τέλος, που θα δαρθεί μέσα στη βροχή της ζωής, μέσα στον άνεμο, έως το τέλος...

Είναι ένας συνεχής δια-λογος της ανθρώπινης ύπαρξης που γίνεται με το όντως Ον που Είναι.

Αυτός ο διάλογος δεν μπορεί να προβλεφθεί, να περιγραφεί, να λεχθεί, είναι αυτός ο αποφατικός διάλογος -και όχι ο ψυχοσωματικός άνθρωπος-  που καθιστά την ανθρώπινη ύπαρξη ιερή.

 

Η μητρική ευχή έχει μια αίσθηση απελπισίας, μια αγωνία,  ένα άφημα, του αγαπημένου τέκνου στο κύμα της ζωής. 

Η μητρική ευχή έχει μια αίσθηση βαθιάς πίστης: εκεί που εγώ δεν μπορώ να φτάσω, γιατί είμαι μόνο ένας άνθρωπος και όχι ο θεός σου, εκεί που εγώ δεν θα είμαι πιά γιατί θα έχω φύγει, εκεί που εγώ δεν μπόρεσα να προβλέψω, να φτιάξω, να τακτοποιήσω για σένα,  εκεί ας σε συνοδεύει, εκεί ας γίνει η Άγκυρά σου, εκεί ας σε συνδράμει αυτό το Ευ - το Αγαθό, αυτό το απρόβλεπτο και λογικό συνάμα που κυβερνά τον Κόσμο.

Από το σημείο αυτό που εκφράζεται η μητρική ευχή (λόγω και έργω), αρχίζει το πραγματικό μεγάλωμά μας, η περιβόητη "ενηλικίωση", για την οποία τόσα πολλά λέγονται στη Δύση. 

Εκεί η Μάνα αυτή ταπεινώνει το μητρικό της μεγαλείο, το περιεχόμενο της αγάπης της και πάει πέρα από την μητρότητά της, πέρα από τα περιεχόμενά της, στην ουσία της.

Εκεί, αυτή η Μάνα, ανοίγει τα χέρια της κι αφήνει τα παιδιά της να μεγαλώσουν έξω από αυτήν για να γνωρίσουν την μόνη Αλήθεια που δεν είναι η αγάπη της και η προσφορά της, όσο κι αν αυτά έχουν υμνηθεί και τιμηθεί (καθώς αρμόζει), αλλά ο ίδιος ο Θεός μέσα στην θάλασσα του κόσμου.

Έτσι η μητρική ευχή γίνεται μια διαχρονική έκφραση σύνδεσης της κάθε απλής Μητέρας με το αρχετυπικό παράδειγμα της Μητέρας του Χριστού. Εκεί, η παράδοση της Μητέρας του Θεανθρώπου, γίνεται παράδοση της κάθε μάνας προς χάριν του Είναι. 

Και αν για τα χρόνια που έζησε ο μέγας Παπαδιαμάντης ήταν μια φυσική στάση που οι γυναίκες ως εκ της ζωής τους κοντά στην φύση και στον Θεό, μέσα στη φτώχεια την απώλεια και τον θάνατο, αβίαστα κι από βαθιά ριζωμένη παράδοση υιοθετούσαν, σήμερα για μας τις σύγχρονες μητέρες αποτελεί μια μεγάλη υπέρβαση των ορίων του ορθολογικού - κυριαρχικού ή αδιάφορου- προτύπου της μητρότητας που καλλιεργείται, είναι η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑΣ που καλούμαστε ή να τεντωθούμε ή να διπλωθούμε για να φτάσουμε στην απλότητα των λόγων της μητρικής Ευχής.

 

Αφιερωμένο στη Ν.Σ. και στη μητέρα της.