Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

_Το τίμημα της λατρείας

Μια ευκαιρία και ένας κίνδυνος συνυπάρχουν, όταν περιφέρεται δημοσίως κάποιο ιερό κειμήλιο (Τιμία Ζώνη, Άγιο Φως, ιερά λείψανα). Εκκλησιαστικοί και κρατικοί ιθύνοντες οφείλουν να είναι προσεκτικοί αποφεύγοντας τον κίνδυνο και αξιοποιώντας την ευκαιρία.

Με την απόδοση δημοσίων τιμών σε ιερό κειμήλιο δίνεται η ευκαιρία από το κράτος να εκφρασθεί το θρησκευτικό συναίσθημα του λαού μας, να καταπραϋνθεί κοινωνικά ο πόνος των συνανθρώπων μας, να παρηγορηθούμε συλλογικά και να παρασχεθεί παραμυθία διαχρονικά. Πρόκειται για ισχυρό αναλγητικό του ανθρώπινου ψυχισμού που ανακουφίζει από τον πόνο συμβολικά και πραγματικά.

Η δημοσιότητα της τελετουργίας είναι αναπόφευκτη, επειδή ο πόνος είναι πανανθρώπινος, έστω κι αν εξατομικεύεται. Η καθολικότητα του ανθρώπινου πόνου ευνοεί την κοινωνική δημοσιότητα και επιτρέπει την κρατική επισημότητα. Ανάλογα φαινόμενα έχουμε στην μαζική άθληση, στην λαϊκή τέχνη ή στην στρατευμένη πολιτική.

Όπως εκεί έτσι και στην θρησκεία δεν μπορεί να συμβεί η «ιδιώτευση» της λατρείας, επειδή από την φύση της κάθε «λατρεία» είναι πάνδημο συμβάν. Το τίμημα της λατρείας είναι η δημοσιότητα!

Παρενέργειες αυτού του φαινομένου είναι η ειδωλοποίηση και η εμπορευματοποίηση. Η τιμητική λατρεία κινδυνεύει να εκφυλισθεί σε προσωπολατρία και απειλείται να μετεξελιχθεί σε τυπολατρία. Αντί να τιμάται το πρόσωπο μπορεί να λατρεύεται το πράγμα. Το αντικείμενο υποκαθιστά το υποκείμενο και το υλικό στοιχείο επισκιάζει το έμψυχο γεγονός. Έτσι όμως το εκκλησιαστικό συμβάν μπορεί να μοιάζει με παγανιστικό δρώμενο που ίσως διαστρέφεται σε μαγική θρησκευτικότητα με ειδωλολατρική συμπαραδήλωση.

Η εμπορευματοποίηση του λατρευτικού αντικειμένου σε θρησκεία, τέχνη, άθληση ή πολιτική αποβαίνει αναπόφευκτα. Το φαντασιακό του λαού οργιάζει εύκολα και παρεκκλίνει σε ακραίες εκδηλώσεις. Η δύναμη του πόνου και η απόγνωση του ανίατου νοσήματος είναι τόσο ισχυρά, ώστε το ανορθολογικό στοιχείο εκτοπίζει κάθε απόθεμα ορθολογισμού ανεξάρτητα από μόρφωση, περιουσία, ηλικία, φύλο ή πίστη.

Εκκλησία, κοινωνία και κράτος αδυνατούν να αποτρέψουν τέτοια φαινόμενα, επειδή αγκυροβολούν στο ανθρώπινο ασυνείδητο. Οι ιθύνοντες πρέπει να φροντίζουν, ώστε η δημόσια λατρεία ιερών
κειμηλίων να μην υπερβαίνει το μέτρο της ευπρέπειας και της σεμνότητας προλαμβάνοντας έτσι τις όποιες εύλογες αντιδράσεις.

* Ο Μάριος Π. Μπέγζος είναι κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητής Συγκριτικής Φιλοσοφίας της Θρησκείας

Πηγή :  ΤΑ ΝΕΑ, 18/5/2015 

Σχόλιο paracosmos : 
H  τοποθέτηση του κ. Μπέγζου είναι η πιο νηφάλια και ουσιαστική που έτυχε να διαβάσω, αν και φροντίζει να κρατά ίσες αποστάσεις, στην κόντρα που έχει ξεσπάσει ανάμεσα σε κυβερνητικούς και εκκλησιαστικούς εκπροσώπους, παρουσιάζοντας ως αναπόφευκτο το επονομαζόμενο "τίμημα".
Το θέμα έχει πολλές προεκτάσεις, που υπερβαίνουν τις σχέσεις Εκκλησίας - Κράτους,  ενώ, σε κάθε τέτοια ευκαιρία που δίνει η επικαιρότητα, έρχεται μέσω της οξύτητας να φανερωθεί το έλλειμμα που υπάρχει από την πλευρά της Ορθόδοξης Εκκλησίας, σε τρεις-τουλάχιστον-τομείς:

1. Στην ανάγνωση της δομής του σύγχρονου μαζικού και απανθρωποιημένου πολιτισμού, μέσα στον οποίο ο άνθρωπος χάνει την ιδιαιτερότητά του, ως "εικόνα Θεού" και μετατρέπεται σε άμορφη, χειραγωγούμενη μάζα, δίχως να έχει πλέον τα κοινοτικά εκείνα "κρατήματα" , που σε άλλες παλαιότερες εποχές, τον  προστάτευαν από μια ισοπεδωτική ομοιομορφία, σαν αυτήν που συναντάμε στις σύγχρονες καταναλωτικές και απρόσωπες μεγαλουπόλεις. Έτσι, τέτοιες διολισθήσεις της επίσημης Εκκλησίας σε εκδηλώσεις "γηπεδικού" χαρακτήρα αυτομάτως και δικαιολογημένα, συγκαταλέγουν ό,τι μέσα από την θρησκευτικότητα του λαού διατηρείται ως ιερό, στην τάξη του εμπορεύματος, στην οποία πρώτη θέση έχει πλέον ο ίδιος ο άνθρωπος και ο ανθρώπινος πόνος.
Εξάλλου το "ιερό" , από την αρχαιότητα, αναγνωριζόταν ως τέτοιο από την κοινότητα και όχι από τα άτομα και έσωζε κατ' αρχήν την "εκκλησία" (του δήμου ή των πιστών) και όχι την ατομική δυστυχία ή συμφορά. Είναι ένα θέμα για σοβαρή, νηφάλια και αυτοκριτική σκέψη το πόσο σήμερα η "εκκλησία" διατηρεί την σημαντικότητά της και δεν έχει καταπνιγεί μέσα στην ατομικότητα.
H λατρεία, που είναι σύμφυτη με το θρησκευτικό βίωμα, είναι τόσο σοβαρή υπόθεση αλλά και το πλαίσιο εκδήλωσής της τόσο διαφορετικό από άλλες εποχές,  που δεν μπορεί με κανένα τρόπο να συνδέεται με σύγχρονα εκφυλιστικά και εκχυδαϊσμένα φαινόμενα της show biz. Οφείλει να είναι κάτι παντελώς διάφορο.
Η ζημιά είναι τεράστια γιατί αυτό που χάνεται, τελικά, είναι το "Πρόσωπο", δηλ. το θεολογικό πρόταγμα και το  υπαρξιακό και Χριστοειδές  Ευ-αγγέλιο  της Ορθοδοξίας στη μετα-νεωτερικότητα.

2. Στην υποτίμηση ή μόνο θεωρητική εκτίμηση της τεράστιας φυσιοκρατικής δυναμικής που έχει αναπτυχθεί κυρίως από τους πιο προωθημένους κλάδους της μοριακής βιολογίας, στα πιο προηγμένα εργαστήρια του κόσμου, προκειμένου ο άνθρωπος να αναγνωσθεί ως μια βιολογική μηχανή δίχως καμία πνευματικότητα, παρά μόνο ορμές, ένστικτα και ψυχολογικούς μηχανισμούς. Οπότε χρειάζεται πολλή προσοχή όταν ελαφρά τη καρδία η Εκκλησία αναλαμβάνει να κινήσει τέτοιους μηχανισμούς ή όταν αναζητά στηρίγματα και συμμάχους στην πρόοδο της ιατρικής και οπισθοχωρεί από την Χριστοκεντρική της ποιμαντική. 

3. Στην ανάγκη η Εκκλησία να αρθρώσει έναν τελείως διαφορετικό λόγο, παντελώς άσχετο από τον κουρελιασμένο πολιτικό (τι πάει να πει με "τιμές αρχηγού κράτους"; βλ. και δηλώσεις Γραφείου Τύπου Αρχιεπισκοπής περί αριστεράς κλπ.) και από την ευκολία του τρέχοντος δημοσιογραφικού (βλ.δηλώσεις μητροπολίτη Σιδηρόκαστρου για αντιδράσεις μουσουλμάνων ή για συμφωνία γιατρών, ασθενών, δικαιώματα κλπ.), λόγος που τελικά  είναι ρητορική,  ετεροκαθορισμός και πενία. 

Τα δύο  πρώτα αφορούν στην πρόσληψη του σώματος του σύγχρονου κόσμου και το τρίτο στην εν Αγίω Πνεύματι μετάπλασή του. Είναι δουλειά των ανθρώπων της Εκκλησίας, των πιστών και κάθε σκεπτόμενου χριστιανού να ξεβολευτούμε από τις στερεοτυπίες μας και τα θρησκευτικά ή πολιτικά αντανακλαστικά μας για ν' αναζητήσουμε και να ανασυστήσουμε το "σώμα Χριστού" στο σύγχρονο κόσμο.

Σχόλια

  1. Χρονια Πολλα και ευλογημενα αγαπητη Ελενη!!!
    ***

    ''Τη μανα πουναι αγια την εχω στο πλευρο,
    Ζητω και σενα Λυτρωτη γιατι Σε αγαπω''.....
    Στον κοσμο σωτηρια ''ουρανια ευχη'',...
    Ιδου το μεγαλειο σε ολους μας στη γη.
    Ορθοδοξιας καυχημα να εχει εντολη...''
    Ποιηματα Αννα Βαλασση[τμηματα στιχων]
    Να σε χαιρονται οσοι σε αγαπουν!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Σ' ευχαριστώ πάρα πολύ, Πηνελόπη!
    Οι ευχές σου μου δίνουν μεγάλη χαρά και τα στιχάκια που μου έστειλες μεγάλη δύναμη!
    Να είσαι καλά εν αγάπη Κυρίου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ανώνυμος21/5/15, 3:53 μ.μ.

    κ. Ραβάνη. Να σας χαίρονται όσοι σας αγαπούν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σας ευχαριστώ πολύ!
      Αντεύχομαι πολλές ευλογίες και χαρές και σε σάς.

      Διαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

_Mπέρτολτ. Μπρεχτ: η Εβραία

Η "Εβραία" είναι ο τελευταίος μονόλογος από το σπονδυλωτό έργο του Bertolt Brecht "τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ναζιστικού καθεστώτος. Η ελληνική μετάφραση αυτού του έργου του Brecht είναι του Μάριου Πλωρίτη και κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μωραίτης. Στο κείμενο αποτυπώνεται η εσωτερική ένταση του ατόμου που παίρνει μια απόφαση ενώ βρίσκεται στο χείλος της απελπισίας. Μέσα από την ανάγνωση του έργου στρέφουμε την προσοχή στα εκατοντάδες πρόσωπα της καθημερινότητας, τα οποία, δίνοντας έναν οριακό αγώνα επιβίωσης, αναδύονται ως σύγχρονοι/ες ήρωες και ηρωίδες του Brecht . Το ηχητικό ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε παρακάτω είναι από την παράσταση που ανέβηκε το 1978 μαζί με άλλα πέντε μονόπρακτα διαφόρων άλλων συγγραφέων, από το Θίασο Λαμπέτη. Αν και το συγκεκριμένο ντοκουμέντο έχει ανέβ

_Κ.Π. Καβάφης : πρόσθεσις

Aν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω. Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω — που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ) που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί. (Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) Σχόλιο :  Δεν θέλω να κάνω ανάλυση... ένα σχόλιο μόνο.. Υπήρξαν και υπάρχουν -ευτυχώς- πολύ αξιότεροι εμού αναλυτές, που έσκυψαν με γνώση και συγκίνηση πάνω στο έργο που μας άφησε ο μεγάλος Αλεξανδρινός. Πριν, όμως, μπω στα ενδότερα, λέω να κάτσω λίγο απ' έξω, να θαυμάσω το οικοδόμημα. Γενικά, καλό είναι να το κάνουμε αυτό. Μια πρώτη καταγραφή, μια εξωτερική εποπτεία, καθώς η μορφή περι-γράφει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο χύνεται μέσα στη μορφή του, μας είναι πάντα χρήσιμη για να συνδεθούμε και να μείνουμε εντός του ποιήματος. Ας είναι... διάφορες σκέψεις...ή οδοί για την σκέψη, γενικώς... Αυτό λοιπόν το ποίημα του Κ.Π.Καβά

_αν αυτή είναι η πολιτική

 Δεν θα το επιδιώξω, αλλά θα εκμεταλλευτώ αυτή τη καταπληκτική συγκυρία : ώρα απογευματινή, μάθημα σε σπίτι, σε κεντρική πλατεία, σε κεντρικό χωριό, από κάτω τα καφενεία και είχα εντοπίσει καθώς πήγαινα ασυνήθιστες κινήσεις, μια αναταραχή και μια κυρία, άγνωστη σε μένα,  με χρώμα μαλλιών σε ώριμη μελιτζάνα να περιφέρεται μαζί με μια φίλη της που δεν είχε τίποτε το αξιοσημείωτο. Εγώ πρόσεξα την μελιτζανί.  Το μάθημα κυλούσε ανάμεσα σε απογοητεύσεις και προσπάθειες, οι ήχοι  της πλατείας γνωστοί και γι αυτό ανήκουστοι  έφταναν αλλά και δεν έφταναν σ'αυτιά μου, ίσως αν πρόσεχα έξω να έφταναν, αλλά εγώ πρόσεχα μέσα.  Οι ήχοι αλλάζουν. Ξέρω την αλλαγή των μικροφωνικών στις μικρές πλατείες των χωριών.  Τέλος μαθήματος. Η προεκλογική συγκέντρωση στα μισά. Έμεινα να ακούσω κι εγώ. Παράγγειλα όπως κάνω πάντα μια τσικουδιά και τι ανανέωση προσώπων, κινήσεων, χρωμάτων. Ίδιες ιδέες ή καλύτερα καμία ιδέα... χωρίς ιδέες. Το απόγευμα όμως δεν έχασε σε τίποτα την ομορφιά του Απρίλη του.  Το κόμμα,