Μια
ευκαιρία και ένας κίνδυνος συνυπάρχουν, όταν περιφέρεται δημοσίως
κάποιο ιερό κειμήλιο (Τιμία Ζώνη, Άγιο Φως, ιερά λείψανα).
Εκκλησιαστικοί και κρατικοί ιθύνοντες οφείλουν να είναι προσεκτικοί
αποφεύγοντας τον κίνδυνο και αξιοποιώντας την ευκαιρία.
Με
την απόδοση δημοσίων τιμών σε ιερό κειμήλιο δίνεται η ευκαιρία από το
κράτος να εκφρασθεί το θρησκευτικό συναίσθημα του λαού μας, να
καταπραϋνθεί κοινωνικά ο πόνος των συνανθρώπων μας, να παρηγορηθούμε
συλλογικά και να παρασχεθεί παραμυθία διαχρονικά. Πρόκειται για ισχυρό
αναλγητικό του ανθρώπινου ψυχισμού που ανακουφίζει από τον πόνο
συμβολικά και πραγματικά.
Η δημοσιότητα της τελετουργίας είναι
αναπόφευκτη, επειδή ο πόνος είναι πανανθρώπινος, έστω κι αν
εξατομικεύεται. Η καθολικότητα του ανθρώπινου πόνου ευνοεί την κοινωνική
δημοσιότητα και επιτρέπει την κρατική επισημότητα. Ανάλογα φαινόμενα
έχουμε στην μαζική άθληση, στην λαϊκή τέχνη ή στην στρατευμένη πολιτική.
Όπως
εκεί έτσι και στην θρησκεία δεν μπορεί να συμβεί η «ιδιώτευση» της
λατρείας, επειδή από την φύση της κάθε «λατρεία» είναι πάνδημο συμβάν.
Το τίμημα της λατρείας είναι η δημοσιότητα!
Παρενέργειες αυτού
του φαινομένου είναι η ειδωλοποίηση και η εμπορευματοποίηση. Η τιμητική
λατρεία κινδυνεύει να εκφυλισθεί σε προσωπολατρία και απειλείται να
μετεξελιχθεί σε τυπολατρία. Αντί να τιμάται το πρόσωπο μπορεί να
λατρεύεται το πράγμα. Το αντικείμενο υποκαθιστά το υποκείμενο και το
υλικό στοιχείο επισκιάζει το έμψυχο γεγονός. Έτσι όμως το εκκλησιαστικό
συμβάν μπορεί να μοιάζει με παγανιστικό δρώμενο που ίσως διαστρέφεται σε
μαγική θρησκευτικότητα με ειδωλολατρική συμπαραδήλωση.
Η
εμπορευματοποίηση του λατρευτικού αντικειμένου σε θρησκεία, τέχνη,
άθληση ή πολιτική αποβαίνει αναπόφευκτα. Το φαντασιακό του λαού οργιάζει
εύκολα και παρεκκλίνει σε ακραίες εκδηλώσεις. Η δύναμη του πόνου και η
απόγνωση του ανίατου νοσήματος είναι τόσο ισχυρά, ώστε το ανορθολογικό
στοιχείο εκτοπίζει κάθε απόθεμα ορθολογισμού ανεξάρτητα από μόρφωση,
περιουσία, ηλικία, φύλο ή πίστη.
Εκκλησία, κοινωνία και κράτος
αδυνατούν να αποτρέψουν τέτοια φαινόμενα, επειδή αγκυροβολούν στο
ανθρώπινο ασυνείδητο. Οι ιθύνοντες πρέπει να φροντίζουν, ώστε η δημόσια
λατρεία ιερών
κειμηλίων να μην υπερβαίνει το μέτρο της ευπρέπειας και της σεμνότητας προλαμβάνοντας έτσι τις όποιες εύλογες αντιδράσεις.
* Ο Μάριος Π. Μπέγζος είναι κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητής Συγκριτικής Φιλοσοφίας της Θρησκείας
Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ, 18/5/2015
Σχόλιο paracosmos :
H τοποθέτηση του κ. Μπέγζου είναι η πιο νηφάλια και ουσιαστική που έτυχε να διαβάσω, αν και φροντίζει να κρατά ίσες αποστάσεις, στην κόντρα που έχει ξεσπάσει ανάμεσα σε κυβερνητικούς και εκκλησιαστικούς εκπροσώπους, παρουσιάζοντας ως αναπόφευκτο το επονομαζόμενο "τίμημα".
Το θέμα έχει πολλές προεκτάσεις, που υπερβαίνουν τις σχέσεις Εκκλησίας - Κράτους, ενώ, σε κάθε τέτοια ευκαιρία που δίνει η επικαιρότητα, έρχεται μέσω της οξύτητας να φανερωθεί το έλλειμμα που υπάρχει από την πλευρά της Ορθόδοξης Εκκλησίας, σε τρεις-τουλάχιστον-τομείς:
1. Στην ανάγνωση της δομής του σύγχρονου μαζικού και απανθρωποιημένου πολιτισμού, μέσα στον οποίο ο άνθρωπος χάνει την ιδιαιτερότητά του, ως "εικόνα Θεού" και μετατρέπεται σε άμορφη, χειραγωγούμενη μάζα, δίχως να έχει πλέον τα κοινοτικά εκείνα "κρατήματα" , που σε άλλες παλαιότερες εποχές, τον προστάτευαν από μια ισοπεδωτική ομοιομορφία, σαν αυτήν που συναντάμε στις σύγχρονες καταναλωτικές και απρόσωπες μεγαλουπόλεις. Έτσι, τέτοιες διολισθήσεις της επίσημης Εκκλησίας σε εκδηλώσεις "γηπεδικού" χαρακτήρα αυτομάτως και δικαιολογημένα, συγκαταλέγουν ό,τι μέσα από την θρησκευτικότητα του λαού διατηρείται ως ιερό, στην τάξη του εμπορεύματος, στην οποία πρώτη θέση έχει πλέον ο ίδιος ο άνθρωπος και ο ανθρώπινος πόνος.
Εξάλλου το "ιερό" , από την αρχαιότητα, αναγνωριζόταν ως τέτοιο από την κοινότητα και όχι από τα άτομα και έσωζε κατ' αρχήν την "εκκλησία" (του δήμου ή των πιστών) και όχι την ατομική δυστυχία ή συμφορά. Είναι ένα θέμα για σοβαρή, νηφάλια και αυτοκριτική σκέψη το πόσο σήμερα η "εκκλησία" διατηρεί την σημαντικότητά της και δεν έχει καταπνιγεί μέσα στην ατομικότητα.
Εξάλλου το "ιερό" , από την αρχαιότητα, αναγνωριζόταν ως τέτοιο από την κοινότητα και όχι από τα άτομα και έσωζε κατ' αρχήν την "εκκλησία" (του δήμου ή των πιστών) και όχι την ατομική δυστυχία ή συμφορά. Είναι ένα θέμα για σοβαρή, νηφάλια και αυτοκριτική σκέψη το πόσο σήμερα η "εκκλησία" διατηρεί την σημαντικότητά της και δεν έχει καταπνιγεί μέσα στην ατομικότητα.
H λατρεία, που είναι σύμφυτη με το θρησκευτικό βίωμα, είναι τόσο σοβαρή υπόθεση αλλά και το πλαίσιο εκδήλωσής της τόσο διαφορετικό από άλλες εποχές, που δεν μπορεί με κανένα τρόπο να συνδέεται με σύγχρονα εκφυλιστικά και εκχυδαϊσμένα φαινόμενα της show biz. Οφείλει να είναι κάτι παντελώς διάφορο.
Η ζημιά είναι τεράστια γιατί αυτό που χάνεται, τελικά, είναι το "Πρόσωπο", δηλ. το θεολογικό πρόταγμα και το υπαρξιακό και Χριστοειδές Ευ-αγγέλιο της Ορθοδοξίας στη μετα-νεωτερικότητα.
Η ζημιά είναι τεράστια γιατί αυτό που χάνεται, τελικά, είναι το "Πρόσωπο", δηλ. το θεολογικό πρόταγμα και το υπαρξιακό και Χριστοειδές Ευ-αγγέλιο της Ορθοδοξίας στη μετα-νεωτερικότητα.
2. Στην υποτίμηση ή μόνο θεωρητική εκτίμηση της τεράστιας φυσιοκρατικής δυναμικής που έχει αναπτυχθεί κυρίως από τους πιο προωθημένους κλάδους της μοριακής βιολογίας, στα πιο προηγμένα εργαστήρια του κόσμου, προκειμένου ο άνθρωπος να αναγνωσθεί ως μια βιολογική μηχανή δίχως καμία πνευματικότητα, παρά μόνο ορμές, ένστικτα και ψυχολογικούς μηχανισμούς. Οπότε χρειάζεται πολλή προσοχή όταν ελαφρά τη καρδία η Εκκλησία αναλαμβάνει να κινήσει τέτοιους μηχανισμούς ή όταν αναζητά στηρίγματα και συμμάχους στην πρόοδο της ιατρικής και οπισθοχωρεί από την Χριστοκεντρική της ποιμαντική.
3. Στην ανάγκη η Εκκλησία να αρθρώσει έναν τελείως διαφορετικό λόγο, παντελώς άσχετο από τον κουρελιασμένο πολιτικό (τι πάει να πει με "τιμές αρχηγού κράτους"; βλ. και δηλώσεις Γραφείου Τύπου Αρχιεπισκοπής περί αριστεράς κλπ.) και από την ευκολία του τρέχοντος δημοσιογραφικού (βλ.δηλώσεις μητροπολίτη Σιδηρόκαστρου για αντιδράσεις μουσουλμάνων ή για συμφωνία γιατρών, ασθενών, δικαιώματα κλπ.), λόγος που τελικά είναι ρητορική, ετεροκαθορισμός και πενία.
Τα δύο πρώτα αφορούν στην πρόσληψη του σώματος του σύγχρονου κόσμου και το τρίτο στην εν Αγίω Πνεύματι μετάπλασή του. Είναι δουλειά των ανθρώπων της Εκκλησίας, των πιστών και κάθε σκεπτόμενου χριστιανού να ξεβολευτούμε από τις στερεοτυπίες μας και τα θρησκευτικά ή πολιτικά αντανακλαστικά μας για ν' αναζητήσουμε και να ανασυστήσουμε το "σώμα Χριστού" στο σύγχρονο κόσμο.
Χρονια Πολλα και ευλογημενα αγαπητη Ελενη!!!
ΑπάντησηΔιαγραφή***
''Τη μανα πουναι αγια την εχω στο πλευρο,
Ζητω και σενα Λυτρωτη γιατι Σε αγαπω''.....
Στον κοσμο σωτηρια ''ουρανια ευχη'',...
Ιδου το μεγαλειο σε ολους μας στη γη.
Ορθοδοξιας καυχημα να εχει εντολη...''
Ποιηματα Αννα Βαλασση[τμηματα στιχων]
Να σε χαιρονται οσοι σε αγαπουν!
Σ' ευχαριστώ πάρα πολύ, Πηνελόπη!
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι ευχές σου μου δίνουν μεγάλη χαρά και τα στιχάκια που μου έστειλες μεγάλη δύναμη!
Να είσαι καλά εν αγάπη Κυρίου.
κ. Ραβάνη. Να σας χαίρονται όσοι σας αγαπούν.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣας ευχαριστώ πολύ!
ΔιαγραφήΑντεύχομαι πολλές ευλογίες και χαρές και σε σάς.