_Ὅλος ὁ κόσμος θὰ ἐσώζετο: ένα σχόλιο στον Παπαδιαμάντη, πάλι

 «Τώρα, τώρα, ἐφτάσαμε, ψυχή μου». Κανὲν δυστύχημα δὲν ἔμελλε νὰ συμβῇ. Ὅλος ὁ κόσμος θὰ ἐσώζετο. «Ἐζαλίσθης, ψυχή μου; Ὅλα καλὰ τώρα. Ἐπνίγη κανείς; Ὄχι, ἀφοῦ ἐγλύτωσες σύ»

Ὅλος ὁ κόσμος θὰ ἐσώζετο....

'Aλλο ένα σημείο που θα άξιζε να καθυστερήσει η ανάγνωσή μας... ένα σημείο που θα μπορούσε κάπως να αναχαιτίσει την βιάση μας... ή  να τύχει κι αυτής ακόμα της εύνοιάς μας καθώς θα του παραχωρούσαμε ένα μικρό χώρο μέσα μας, να ζει και να υπάρχει μαζί μας...είναι αυτό:
 Ὅλος ὁ κόσμος θὰ ἐσώζετο....
Προτείνω λοιπόν, να καθυστερήσουμε στο σημείο εκείνο στο οποίο ο Γιωργής της Μπούρμπαινας φτάνει ...με άλμα.

Αμέσως μετά την σκηνή του πνιγμού, του θανάτου τόσων ανθρώπων,  στο διήγημα Ερως - Ήρως, υπάρχει η σκηνή του "παραδείσου"  :
Ὤ, πῶς θὰ ἔπεφταν ἀφανισμένοι, μισοπνιγμένοι, στάζοντες θάλασσαν, ἐπάνω εἰς τὴν ἄμμον. Ἀναπλασμένοι καὶ ἀναβαπτισμένοι. Νέος Ἀδὰμ καὶ νέα Εὔα, φέροντες τοὺς χιτῶνας θαλασσοβρεγμένους κολλητὰ εἰς τὴν ἐπιδερμίδα των, περισσότερον παρὰ γυμνοί.
«Ἐκεῖ εἰς τὸν βράχον εἶναι μία σπηλιά. Ὕπαγε ἐκεῖ μέσα, φιλτάτη μου, ν᾽ ἀλλάξῃς». Ἐκείνη, ἂν εἶχε δύναμιν νὰ τὸν ἀκούῃ, θὰ τὸν ἐκοίταζε κατάπληκτος. Ν᾽ ἀλλάξῃ μὲ τί; «Νὰ στεγνώσῃς. Θὰ σοῦ φέρω ἐγὼ φύλλα, ἀπ᾽ ὅλα τὰ δένδρα τοῦ δάσους, ἀγάπη μου, νὰ σκεπασθῇς».

Ο Αριστοτέλης στην "Ποιητική" του χαρακτηρίζει την Ποίηση φιλοσοφικοτέρα της Ιστορίας... και τον Όμηρο ή τον Σοφοκλή περισσότερο φιλοσόφους από τον Θουκιδίδη και τον Ξενοφώντα... όλη δε η "Ποιητική" είναι αφιερωμένη στην εξαγωγή - απόδειξη αυτής της θέσης.
Πολύ σύντομα κι επιγραμματικά η διαφορά έγκειται στο εξής : η Ιστοριογραφία μέσα από την παράθεση πολλών γεγονότων σε κατ' έκταση γραμμική σειρά μας δίνει την δυνατότητα να σκεφτούμε πάνω στα ανθρώπινα και στην δυναμική της ιστορίας των πράξεων, με ένα τρόπο εξωτερικό, π.χ. διαβάζοντας τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στον Πελοποννησιακό πόλεμο εμπλουτίζουμε και διευρύνουμε, μέσω της νοητικής μας ικανότητας, την γνώση μας περί αυτών.
Εάν όμως φιλοσοφία σημαίνει την σε βάθος εξέταση της πραγματικότητας που μας αφορά, τις αλλεπάλληλες στρώσεις του Είναι, τότε η Ποίηση είναι ο άλλος δρόμος, που μας δίνει την δυνατότητα διαβάζοντας ένα ποίημα - έπος ή μια τραγωδία να σταθούμε στο ένα γεγονός και να το δούμε στην εσωτερική του εξέλιξη και δομή, στις διακλαδώσεις του και στην οργανική του σύνδεση με άλλα,  βαθαίνοντας στο νόημα, καθώς εδώ δεν εμπλέκεται μόνο η νοητική ικανότητα να καταλαβαίνουμε αλλά και η ικανότητά μας να αισθανόμαστε, να ταυτιζόμαστε με τρόπο εσωτερικό, υπαρξιακό. 

Είθε, κάποτε με τις πενιχρές δυνάμεις μου να μπορέσω να γράψω περισσότερα.... οδηγώντας κι άλλους ανθρώπους στον πλούτο  που κι εγώ, αναξίως, οδηγήθηκα.


Με τον ίδιο τρόπο τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη είναι θεολογικότερα πολλών θεο-λογιών. 
Ο Παπαδιαμάντης στα διηγήματά του θεολογεί ζωγραφίζοντας τα πορτραίτα των ηρώων του και στολίζοντας τα κορυφαία γεγονότα- καμπές της ζωής τους που επιλεκτικά ξεχωρίζει,  με κείνη την "ακραία" του γλώσσα.
Ακραία, λέω την γλώσσα του Παπαδιαμάντη,  όχι τόσο λόγω του λεκτικού πλούτου ή της ιδιότυπης καθαρεύουσας που χρησιμοποιεί, αλλά γιατί ο Παπαδιαμάντης ζει την γλώσσα, όπως και την ζωή ως ένα ακραίο θαύμα... εκστατικά. 
Αν βαδίσουμε την γλώσσα των κειμένων, μπορούμε πέραν των εξωτερικών στοιχείων, να οδηγηθούμε στην περί ζωής αντίληψη των συγγραφούντων, πράγμα που πολλές φορές διαφεύγει και από τους ίδιους.

Έχω όμως ήδη πλατειάσει κι ας  έρθω τώρα στο σημείο εκείνο, στο οποίο από την αρχή είπα ότι θα ήθελα να σταθώ.
Ο νεαρός βαρκάρης μέσα στην ερωτική όσο και δολοφονική παραφορά του διατυπώνει το αίτημα της σωτηρίας, που πλέον δεν αφορά μόνο την αγαπημένη του, αλλά λαμβάνει μια κοσμολογική - συμπαντική δύναμη: όλος ο κόσμος....

Το αίτημα είναι πάντα και παντού το ίδιο : η Σωτηρία...
Όχι εκείνη της εξάλειψης των αμαρτιών ή της απόδοσης δικαιοσύνης -αυτά είναι παραπληρωματικά και παρεπόμενα- αλλά της αποκατάστασης της ακεραιότητας. Το ζητούμενο, νυν και αεί,  είναι  τον σώον της ύπαρξης, η διάσωσή της από τον θάνατο και την αποσύνθεση, η αιώνια Ζωή, το αιώνιο και ανόλεθρο Νόημα, στο οποίο τείνει ο άνθρωπος με όχημα -τι άλλο; - τον Έρωτα. .
Θαρρεί έτσι, ο   Γιωργής της Μπούρμπαινας, έχοντας μια γεύση επειδή ακριβώς είναι ερωτευμένος, ότι έχει την δύναμη, μπορεί -αν και είναι ένα παλικαράκι του χωριού, ένας ντροπαλός νέος, ένας άνθρωπος αυτός- να αναλάβει την σωτηρία του κόσμου, όπως θα αναλάμβανε στα χέρια του το σώμα της αγαπημένης του.
Για το ανθρώπινο μυαλό του, για την ψυχολογία του, για το ερωτικό του ένστικτο, για την δυνατότητα που νιώθει ότι το νεανικό και καλογυμνασμένο του σώμα έχει,  αυτά τα δύο ταυτίζονται.
Μια κοινή,  ανθρώπινη, όμορφη, όσο και επικίνδυνη   ψευδαίσθηση που μπορεί να οδηγήσει και καθοδηγεί κάθε "μεγάλη" ιδέα, κάθε ιδιωτική όσο και δημόσια παραμυθία για ένα "παράδεισο" φτιαγμένο από τον ίδιο τον άνθρωπο, με τις δικές του δυνάμεις και τις ενέργειες.

Όμως ο κόσμος είναι ήδη σωσμένος... ο κόσμος βρίσκεται ήδη μέσα στον Ερωτα του Θεού για την ύπαρξη. Ο Θεός σώσει από τον "πνιγμό" του τον Κόσμο, από τον εκμηδενισμό του, σε κάθε στιγμή τόσο στο μέγα-θέατρο της ιστορίας όσο και στις ιδιωτικές μικρο-ατομικές μας σκηνές. Ο Θεός μέσα από τις άκτιστες ενέργειές του διαφυλάσσει τα όντα από την απογένεση και την διάλυση, παρέχει την λογικότητα του θαύματος έναντι στο παραλογισμό του θανάτου.

Ο Γιωργής της Μπούρμπαινας όταν ρωτάει : Ἐπνίγη κανείς;  και απαντάει :Ὄχι, ἀφοῦ ἐγλύτωσες σύ, ψεύδεται. Ψεύδεται αναγκαστικά.... γιατί καμία ανθρώπινη σωτηρία, καμία ανθρώπινη θεωρία σωτηρίας, ακόμα κι αυτός ο ίδιος ο ανθρώπινος έρωτας, δεν μπορεί να σώσει το Όλον, αφού προέρχεται από ένα πλάσμα της μερικότητας και της ατέλειας, από ένα πλάσμα ήδη μισερό και διασπασμένο που όμως αναζητά δραματικά την καθ' ολοκληρία ύπαρξη.
Για το πλάσμα αυτό και ό,τι αυτό μπορεί με τις δυνάμεις του να κάνει, πάντα κάτι θα μένει απ' έξω.. πάντα κάτι θα θυσιάζεται... θα στιγματίζεται ως αντίπαλο, ως ανταγωνιστικό,  ως αντεραστής και αντίζηλος.
Εδώ βρίσκεται  το άλμα... που μέσα στο νου του έκανε ο Γιωργής : φαντασιώνεται ότι κατάργησε τον πόνο και τον θάνατο... τον θάνατο που ο ίδιος μέσα από την μερικότητα και την ιδιοτελή ύπαρξή του,  προκάλεσε.... φαντασιώνεται ότι φτάνει επιτέλους σ' έναν δικό του -και της αγαπημένης του- παράδεισο.
Μια φαντασίωση  που η Φραγκογιαννού στη Φόνισσα πραγματοποιεί...
Το άλμα αφορά την μετάβαση από το ατομικό στο καθολικό, μέσα από ένα διευρυμένο και απολελυμένο ανθρώπινο "θέλω", μια ανθρώπινη αυθαιρεσία.  που εκφράζεται σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο και παίρνει πολλές μορφές.

Ο Παπαδιαμάντης θεολογεί.... όταν κλείνοντας το διήγημα, αλλά  στην ουσία λύνοντας την σύγκρουση ανάμεσα στο πλάσμα και στον Δημιουργό του,  ο Γιωργής  χαλαρώνει τα χέρια του κάνοντας τον σταυρό του, απεκδύεται την αγωνία της ύπαρξής του κι έτσι μετά του Θεού συν-εργεί και παραδίδει την σωτηρία την δική του, της αγαπημένης του, του κόσμου στον μόνο Σωτήρα του Όλου :  Ἐνθυμήθη καὶ εἶπε τρεῖς φορὲς τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ».

Ο κόσμος όλος είναι σωσμένος 

από έναν Θεό που σαρκώθηκε και πέθανε ο ίδιος
για να μην πεθάνει τίποτα....