_Mπέρτολτ. Μπρεχτ: η Εβραία

Η "Εβραία" είναι ο τελευταίος μονόλογος από το σπονδυλωτό έργο του Bertolt Brecht "τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ναζιστικού καθεστώτος. Η ελληνική μετάφραση αυτού του έργου του Brecht είναι του Μάριου Πλωρίτη και κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μωραίτης. Στο κείμενο αποτυπώνεται η εσωτερική ένταση του ατόμου που παίρνει μια απόφαση ενώ βρίσκεται στο χείλος της απελπισίας. Μέσα από την ανάγνωση του έργου στρέφουμε την προσοχή στα εκατοντάδες πρόσωπα της καθημερινότητας, τα οποία, δίνοντας έναν οριακό αγώνα επιβίωσης, αναδύονται ως σύγχρονοι/ες ήρωες και ηρωίδες του Brecht .

Το ηχητικό ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε παρακάτω είναι από την παράσταση που ανέβηκε το 1978 μαζί με άλλα πέντε μονόπρακτα διαφόρων άλλων συγγραφέων, από το Θίασο Λαμπέτη. Αν και το συγκεκριμένο ντοκουμέντο έχει ανέβει από δεκάδες σελίδες και ιστολόγια αριστερής κυρίως προελεύσεως, αξίζει να το ξαναδεί κανείς γιαυτό τον λόγο το δημοσιεύουμε και εμείς για να εμπλουτίσουμε το αρχειακό υλικό στην σελίδα μας. Η ερμηνεία είναι της Έλλης Λαμπέτη, της μεγάλης Αρβανίτισσας ηθοποιού.

Ένα σύντομο εισαγωγικό για τον Bertolt Brecht

Ο Bertolt Brecht αλληλογραφούσε τακτικά με τον Walter Benjamin, αλλά διατηρούσε και με άλλους θεωρητικούς της εποχής εκείνης, μεταξύ αυτών της σχολής της Φρανκφούρτης και τον . Κατά την διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου αναγκάστηκε να καταταχτεί στον γερμανικό στρατό ως νοσοκόμος. Εκεί ξεκίνησε να γράφει θεατρικά και ποίηση. Θεωρείται ο πατέρας του "επικού θεάτρου" (Episches Theater) και ένας από τους κορυφαίους δραματουργούς του 20 αιώνα.

Κατά την διάρκεια του ναζισμού αυτοεξορίστηκε το 1933 στην Δανία, την Φιλανδία και από εκεί στις ΗΠΑ όπου έμεινε μέχρι και το τέλος του πολέμου. Στις ΗΠΑ δέχθηκε την καταστολή της αντικομμουνιστικής υστερίας του Μακαρθικού καθεστώτος. Το 1945 ο Brecht μετακομίζει στην Σοβιετική ανατολική Γερμανία (DDR) όπου θα κερδίσει και αρκετά βραβεία και εκεί και στην ΕΣΣΔ. Τα περισσότερα έργα και ποιήματα του έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και μπορείτε να βρείτε σε αναλυτική λίστα στην σελίδα του Ινστιτούτου Goethe.

Ναι, φεύγω, Φριτς, τώρα. Ίσως έμεινα πιο πολύ απ' όσο έπρεπε...
συγχώρεσέ με, αλλά...
(Σταματάει, σκέφτεται και ξαναρχίζει)
Φριτς, μην προσπαθήσεις να με κρατήσεις άλλο, δεν μπορείς πια...
Έναι ολοφάνερο πως, αν μείνω, θα σε καταστρέψω...
ξέρω πως δεν είσαι δειλός, δε φοβάσαι την Αστυνομία,
όμως υπάρχουν και χειρότερα.
Δεν θα σε πάνε βέβαια σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως,
αλλά αύριο - μεθαύριο δε θα σ' αφήσουν να μπεις στην κλινική σου...
εσύ δε θα πεις τίποτα, μα θ' αρρωστήσεις.
Δεν θέλω να σε βλέπω καθισμένον όλη μέρα εδώ μέσα,
να ξεφυλλίζεις περιοδικά...
Φεύγω από καθαρό εγωισμό και τίποτ'  άλλο. Μην πεις τίποτα...
(Σταματάει πάλι. Ξαναρχίζει )
Μην πεις πως δεν έχεις αλλάξει. Έχεις!... Την περασμένη βδομάδα
ανακάλυψες, "κρίνοντας εντελώς αντικειμενικά", ότι το ποσοστό
των Εβραίων ανάμεσα στους επιστήμονες "δεν είναι και τόσο μεγάλο".
Όλα αρχίζουν με κάτι τέτοιες "αντικειμενικές διαπιστώσεις"...
Και γιατί μου λες ολοένα ότι ποτέ δέν ήμουνα τόσο φανατική Εβραία όπως τώρα;
Και βέβαια είμαι! Ο φανατισμός, βλέπεις, είναι κολλητικός!...
Ω, Φριτς, τι κακό μάς βρήκε!
(Σταματάει πάλι. Ξαναρχίζει)
Δεν σ' το είπα πως θέλω να φύγω, πως ήθελα να φύγω από καιρό,
γιατί δεν μπορώ να μιλήσω όταν σε κοιτάω, Φριτς.
Τότε, τα λόγια μού φαίνονται τόσο άχρηστα και μάταια...
"Αυτοί" έχουν αποφασίσει για όλα και για όλους, το ξέρεις.
Όμως, τι τους έχει πιάσει; Τι θέλουν πραγματικά;
Τι τους έκανα εγώ; Ποτέ μου δεν ανακατεύτηκα στην πολιτική.
Ψήφισα εγώ τον Τέλμαν και τους άλλους κομμουνιστές;
Είμαι μια αστή νοικοκυρά, με υπηρεσία και λοιπά... και ξαφνικά,
σου λένε πως μονάχα οι ξανθές γυναίκες έχουν το δικαίωμα
να είναι νοικοκυρές και αστές!...
Τον τελευταίο καιρό, σκέφτηκα πολλές φορές κάτι που μου είχες
πει πριν αρκετά χρόνια: πως υπάρχουν άνθρωποι "χρήσιμοι"
και άλλοι "λιγότερο χρήσιμοι",
και πως οι πρώτοι έχουν δικαίωμα να παίρνουν ινσουλίνη
όταν είναι άρρωστοι, ενώ οι δεύτεροι δεν έχουν.
Κι εγώ, η ανόητη, συμφωνούσα μαζί σου!...
Τώρα φτιάξανε κι άλλες κατηγορίες τέτοιου είδους,
κι εγώ ανήκω στην κατηγορία των αχρήστων. Καλά να πάθω!
(Σταματάει πάλι. Ξαναρχίζει)
Ναι, φτιάχνω τις βαλίτσες μου. Μην κάνεις πως δεν κατάλαβες
τίποτα, όλες αυτές τις μέρες...
Φριτς, μπορώ να υπομείνω τα πάντα, εκτός από ένα:
να μην κοιταγόμαστε στα μάτια, τις τελευταίες ώρες που μας μένουν.
Αυτό δεν πρέπει να το καταφέρουν οι ψεύτες που αναγκάζουν όλο
τον κόσμο να λέει ψέματα...
Πριν δέκα χρόνια, άμα έλεγε κανένας ότι δεν φαίνομαι πως είμαι Εβραία,
εσύ απαντούσες αμέσως: "Πώς, φαίνεται!" Και χαιρόμουνα γι' αυτό.
Ήταν τίμιο και ξεκάθαρο...
Γιατί, λοιπόν, τώρα να κρυβόμαστε πίσω απ' το δάχτυλό μας;
Φεύγω, επειδή, αν μείνω, θα σε πάψουν από Αρχίατρο.
Κι επειδή σού έχουν κιόλας κόψει την καλημέρα στην Κλινική,
κι επειδή δεν κλείνεις μάτι, τις νύχτες...
Μη μου πεις να μείνω.
Φεύγω βιαστικά επειδή δε θέλω να μου πεις εσύ, μια μέρα, να φύγω.
Γιατί αυτό θα γίνει, αργά ή γρήγορα. Είναι ζήτημα χρόνου.
Ο χαρακτήρας είναι ζήτημα χρόνου.
Αντέχει περισότερο ή λιγότερο, όπως και τα γάντια.
Τα καλά κρατάνε πολύ, αλλά όχι για πάντα...
Μη νομίζεις πως είμαι θυμωμένη. Όχι, είμαι!
Γιατί πρέπει εγώ να δείχνω πάντα "κατανόηση";
Τι κακό υπάρχει στο σχήμα της μύτης μου ή στο χρώμα τών μαλλιών μου;
Πρέπει να παρατήσω την πόλη όπου γεννήθηκα, για να μην είναι
"αυτοί" υποχρεωμένοι να μου δίνουν κι εμένα βούτυρο!...
Τι είδους άνθρωποι είσαστε; ναι, και συ!
Βρήκατε τη θεωρία των κβάντα, κι όμως κάθεστε και σας διατάζουν
αυτοί οι καννίβαλοι... σας τάζουν πως θα κατακτήσετε τον κόσμο,
αλλά δεν σας επιτρέπουν να κρατήσετε τη γυναίκα που θέλετε.
Απ' τη μιά, τεχνητή αναπνοή -κι απ' την άλλη, θηλιά στο λαιμό!...
Είσαστε τέρατα ή ποδογλείφτες τεράτων!...
Ναι, είμαι παράλογη, αλλά τι χρησιμεύει η λογική σ' έναν τέτοιο κόσμο;».






Πηγή:
Shadesmag