Στον αντίποδα της νεφελίμ ομιλίας του κ. Ζουράρι, η ομιλία ενός άλλου ακαδημαϊκού του κ. Αριστείδη Μπαλτά, υπουργού Παιδείας. Πολλά και σοβαρά θέματα έθιξε στην πρώτη ομιλία του στην Βουλή, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο.
Τα θέματα αυτά ελπίζω να τροφοδοτήσουν μια γόνιμη συζήτηση στην ελληνική κοινωνία, μια συζήτηση που θα φτάσει σε βάθος και θα συνεγείρει κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο.
Πάντως αυτό που τώρα κυριαρχεί είναι το θέμα της "αριστείας", από εκεί αρπάχτηκε και φούντωσε η συζήτηση μέσα στο δάσος της κοινωνικής δικτύωσης.
Ασφαλώς κάθε συζήτηση που αφορά την Παιδεία σ' αυτόν τον τόπο είναι, περισσότερο από κάθε άλλη, μια σκληρή περιπέτεια και δεν θα μπορούσε να γίνεται διαφορετικά. Για μας εδώ, μια συζήτηση περί Παιδείας και εκπαίδευσης υπερβαίνει κατά πολύ τις εκπαιδευτικές πολιτικές που μια πολιτεία μπορεί να σκεφτεί και να εφαρμόσει. Είναι σαν την επιστροφή στον τόπο του εγκλήματος και με δυσκολία μπορεί να διεξαχθεί με νηφαλιότητα, καθώς κινεί ένα πλήθος σχετικών αλλά και άσχετων θεμάτων (πολιτικών, εθνικών, ιστορικών, θρησκευτικών αλλά και προσωπικών πικριών και απωθημένων).
Στο παρόν, λοιπόν, σημείωμα θα παραμείνω αυστηρά στο θέμα της "αριστείας" και μάλιστα θα το συζητήσω μόνο στην διάσταση την οποία έβαλε ο κ. Μπαλτάς, ενώ η ολοκληρωμένη του ανάπτυξη θα είχε θέση μόνο σε μια συνολική συζήτηση για την Παιδεία.
Ψυχολογική ήταν η διάσταση που έδωσε ο υπουργός Παιδείας στο θέμα της "αριστείας". Χθες (Τετάρτη) ο υπουργός Παιδείας
Αριστείδης Μπαλτάς, επανέλαβε ότι είναι «φοβερό πράγμα»
και «τελειωτικά καταστροφικός όρος για τα παιδιά που βρίσκονται στο
Λύκειο» και μπροστά στο Λύκειο. Βέβαια, ο κ. Μπαλτάς πρόσθεσε ότι ως
έννοια η αριστεία είναι «νόμιμη και χρήσιμη, αλλά όταν γίνεται σφραγίδα
που μπαίνει στη ζωή ενός παιδιού το ακολουθεί σε όλη του τη ζωή κατά
άδικο τρόπο».
«Δεν είμαστε κατά των εξετάσεων γενικά, αλλά ξέρουμε ότι είναι ένα
τεράστιο φορτίο και δεν θέλουμε τα παιδιά να έχουν αυτό το άγχος» είπε ο
κ. Μπαλτάς μιλώντας στην τηλεόραση.
Έτσι όπως τίθεται το θέμα δύσκολα θα μπορούσε κανείς να διαφωνήσει.
Όμως από την θέση του ζητήματος, καταλαβαίνουμε ότι η αριστεία μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα αφορά μόνο το παιδί - μαθητή, τον πιο ευάλωτο και εκτεθειμένο κρίκο, επί του οποίου ασκείται η εκπαιδευτική διαδικασία. Ο όρος "καταστροφικός" που χρησιμοποίησε ο κ. Μπαλτάς είναι ενδεικτικός. Η σχολική και η γονεϊκή απαίτηση πέφτει πάνω στον μικρό μαθητή ή στον έφηβο και μπορεί πραγματικά να καταστρέψει εκτός από την ψυχική υγεία του, την δυνατότητά του να σκέφτεται, να δημιουργεί, να αναλαμβάνει ευθύνη για τον εαυτό του και για την κοινότητα, να εμπιστεύεται και να προσπαθεί.
Η αριστεία που αφορά μόνο τον μαθητή είναι μια μεταφορά σε κόσμιο και λόγιο λεξιλόγιο της ανταγωνιστικότητας που επικρατεί σε μια κοινωνία ανταγωνιστών και ικανών. Είναι με λίγα λόγια μια εισαγόμενη στην εκπαίδευση έννοια και πρακτική η οποία, δίχως να υποστεί καμία επεξεργασία με όρους αμιγώς παιδευτικούς, εμφυτέευται στην διαδικασία της διδασκαλίας, της κρίσης και της επιλογής. Μια τέτοια "αριστεία" στοχεύει στην απόκτηση πολύ συγκεκριμένων και μετρήσιμων ποσοτικά ωφελειών (εξετάσεις, βαθμολογία, φήμη, εισαγωγή σε σχολές, βιογραφικό κλπ.) και σ' αυτές υποτάσσεται όλη η διαδικασία μάθησης.
Μια τέτοια "αριστεία" ασφαλώς επιβαρύνει με ψυχικό φορτίο τους μαθητές, ανάλογο με αυτό που έχουν οι εργαζόμενοι που δουλεύουν επισφαλώς, οι μικροί επιχειρηματίες που απειλούνται από τον ανταγωνισμό των μεγαλοκαταστημάτων, οι άνεργοι που νιώθουν την απειλή της φτώχειας, ανάλογο με το άγχος μέσα στο οποίο κολυμπάει η μεγάλη μάζα του πληθυσμού που διαρκώς προσπαθεί να επιτύχει μεγαλύτερες επιδόσεις και να αριστεύσει (σε μια αναμέτρηση με τι άραγε;).
Μια τέτοια "αριστεία" ουσιαστικά εξουθενώνει και εξουδετερώνει τον μαθητή, μάλλον τον απομακρύνει από τις δυνατότητές του και δεν συνιστά άριστη ανάδειξη κάποιας αρετής ή ικανότητάς του.
Μια τέτοια "αριστεία" ασφαλώς επιβαρύνει με ψυχικό φορτίο τους μαθητές, ανάλογο με αυτό που έχουν οι εργαζόμενοι που δουλεύουν επισφαλώς, οι μικροί επιχειρηματίες που απειλούνται από τον ανταγωνισμό των μεγαλοκαταστημάτων, οι άνεργοι που νιώθουν την απειλή της φτώχειας, ανάλογο με το άγχος μέσα στο οποίο κολυμπάει η μεγάλη μάζα του πληθυσμού που διαρκώς προσπαθεί να επιτύχει μεγαλύτερες επιδόσεις και να αριστεύσει (σε μια αναμέτρηση με τι άραγε;).
Μια τέτοια "αριστεία" ουσιαστικά εξουθενώνει και εξουδετερώνει τον μαθητή, μάλλον τον απομακρύνει από τις δυνατότητές του και δεν συνιστά άριστη ανάδειξη κάποιας αρετής ή ικανότητάς του.
Η αριστεία όμως δεν είναι κάτι ξένο προς την παιδευτική διαδικασία, μάλιστα θα έλεγα ότι ο σχολικός χώρος είναι εκείνος που κατ' εξοχήν και από την φύση του την ευνοεί.
Εάν η παιδευτική διαδικασία έχει ως στόχο να βοηθήσει τον μαθητή/φοιτητή να επιδοθεί σε μια συναρπαστική αναζήτηση και ανακάλυψη της γνώσης ανιχνεύοντας και ερμηνεύοντας -μέσα από προσπάθεια, συνεργασία, δυσκολίες, ματαιώσεις και προόδους - τα ιδιαίτερα εκείνα στοιχεία του εαυτού του που τον καθιστούν "άριστο", τότε η αριστεία, αποδεσμεύεται από τις κοινωνικές επιταγές και πιέσεις, λαμβάνει νόημα και περιεχόμενο από το ίδιο το νόημα και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης.
Αριστεία, λοιπόν, ναι! αλλά με αντιστροφή των όρων της. Όχι κατα πώς επιθυμούν οι
λεγόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας -ένα μοντέλο άριστων μετριοτήτων, ανίκανων να σκεφτούν και να δημιουργήσουν- αλλά αυτή που αντιστοιχεί στην προετοιμασία των νέων ανθρώπων για μια ζωή με νόημα.
Αυτή είναι η φυσική αριστεία της εκπαίδευσης και ανήκει στο σχολείο.
Η Ελληνική κοινωνία ουδέποτε ενδιαφέρθηκε για την παιδεία όπως δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ σοβαρά για τον πολιτισμό ή τη θρησκεία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην παιδεία,που είναι το θέμα μας,το μόνο που κυριαρχεί είναι μια ανελέητη βαθμοθηρία για να μπορεί ο γονιός να κάνει φιγούρα σε συγγενείς,φίλους κλπ.Και από την άλλη κυριαρχεί,ακόμα,το "μάθε γράμματα να βρεις καλή δουλειά".Για την ουσία του πράγματος κανείς δεν ενδιαφέρεται.Μόνο όταν αυτοκτονεί κάποιος μαθητής οπότε και σοκάρετε η κοινωνία.Ουάου που λέει κι ο Βαρουφάκης(παντού κολλάει).
παπα-Κώστας
Έχεις δίκιο παπα-Κώστα, τουλάχιστον για την ελληνική κοινωνία των νεώτερων χρόνων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠροσωπικά τα θέματα της εκπαίδευσης, η επαφή με το σχολείο, το πώς μπορεί το σχολείο να καταστρέψει ή να βοηθήσει ένα παιδί, είναι αυτά που σημάδεψαν τη ζωή μου.
Αλλά, αν θες να το πάμε και ποιό μακριά, δύο είναι οι άξονες στους οποίους κινείται η ζωή του ανθρώπου: Ο ένας είναι η σωτηρία της ψυχής, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει.
Ο άλλος είναι η Γνώση. Μπορώ και τι μπορώ να γνωρίζω και πώς;
Τεράστια θέματα και τα δύο.
Σ' ευχαριστώ παπα-Κώστα. Να είσαι καλά και πάντα χαρούμενος. Χρειάζεται οι ιερωμένοι να είναι χαρούμενοι και αναπαυτικοί άνθρωποι...