Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

_Λογικός Θετικισμός : Rudolf Carnap, H Λογική Δομή του Κόσμου (i)

ΛΟΓΙΚΟΣ ΘΕΤΙΚΙΣΜΟΣ

RUDOLF CARNAP
The logical structure of the World
Η λογική δομή του κόσμου

Στα πλαίσια  σεμιναριακής άσκησης για τον Λογικό Θετικισμό, θα προσπαθήσω να παρουσιάσω κάποιους γενικούς άξονες που απασχόλησαν το φιλοσοφικό αυτό κίνημα, όπως αυτοί εμφανίζονται στα πρώτα κεφάλαια του πρώιμου έργου του Ρούντολφ Κάρναπ, Η λογική δομή του κόσμου (The logical structure of the World and the Pseudoproblems in philosophy, Caru Publishing Company, Illinois, 2003).


I. Γ ε ν ι κ ά
Ι.1. Φιλοσοφικά και Ιστορικά Ριζώματα
Το φιλοσοφικό ρεύμα του λογικού ή νέο - θετικισμού δραστηριοποιείται στην κεντρική Ευρώπη από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 και εμφανίζεται επίσημα το 1929 με την δημοσίευση του «Μανιφέστου της επιστημονικής θεωρίας – Ο κύκλος της Βιέννης».
Για τους,  περί τον Μόρις Σλίκ (Morris Schlick, 1882-1936)  επιστήμονες και φιλόσοφους, που από το 1924 συναντιούνται κάθε Πέμπτη στην Αυστριακή πρωτεύουσα για να συζητήσουν τα μεγάλα επιστημολογικά προβλήματα, όπως αυτά προέκυψαν από τις μαθηματικές έριδες των αρχών του αιώνα και από τις προόδους της φυσικής επιστήμης μέσα από την θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν (Einstein, 1879-1955), η αναζήτηση αυτή γρήγορα αποκτά τον χαρακτήρα δόγματος.

Τα ριζώματα του κινήματος  θα πρέπει να αναζητηθούν στον θετικισμό του Αυγ. Koντ (August Comte, 1798-1857) και τον επαγωγισμό του Τ. Μιλ (John St.Mill, 1806-1873) και το έδαφος στο οποίο φύονται δεν είναι άλλο από αυτό του εμπειρισμού που είχε με ζήλο καλλιεργήσει ο  Ντ. Χιούμ (David  Hume, 1711 – 1776).
Τον Κύκλο της Βιέννης (Der Wiener Kreis)  συναπαρτίζουν   οικονομολόγοι, κοινωνικοί επιστήμονες, μαθηματικοί, θεωρητικοί της Λογικής, φυσικοί καθώς και φιλόσοφοι. Όλοι αυτοί οι διανοούμενοι αν και έρχονται από διάφορες αφετηρίες και έχουν διακεκριμένες αντιλήψεις,  συμφωνούν  ότι η φιλοσοφία πρέπει να εγκαταλείψει τους μεγαλεπίβολους οραματισμούς και να περιοριστεί σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο που είναι η φιλοσοφία της επιστήμης. Το φιλοσοφικό αυτό αντικείμενο απέχει σημαντικά από τα κλασικά φιλοσοφικά προβλήματα της γνωσιοθεωρίας, που ήδη ο Ιμ. Καντ (Immanuel Kant, 1724-1804)  είχε προσπαθήσει να διαυγάσει, θέτοντας τα όρια του Λόγου με την «κοπερνίκεια στροφή» στην  Κριτική του Καθαρού Λόγου και διαφέρει σαφώς από τα γνωσιοθεωρητικά προβλήματα, όπως αυτά ετίθεντο από τον ορθολογισμό και τον εμπειρισμό του 17ου αιώνα.
Τα μέλη του Κύκλου εμπνέονται από το έργο του Γκ. Φρέγκε (Gottlob Frege, 1884-1966)  και του Μπ. Ράσελ  (Bertrand  Russel, 1872-1970), αλλά κυρίως από το Tractatus Logico- Philosophicus, του Λ. Βιτγκενστάιν[1] (Ludwig Wittgenstein, 1889-1951) και ζουν στο διανοητικό κλίμα της βιεννέζικης πρωτεύουσας που κατακλύζεται από μια πληθώρα νέων ιδεών. Είναι τότε που πλάι στις κλασικές θετικές επιστήμες όπως η φυσική, τα μαθηματικά, η χημεία, η βιολογία εμφανίζονται οι νέες ανθρωπιστικές επιστήμες όπως η κοινωνιολογία, η ιστορία, η ψυχολογία[2], η ανθρωπολογία και η κάθε μια τους αγωνίζεται να ορίσει το αντικείμενο μελέτης και την μεθοδολογία της. Παράλληλα οι επιτυχίες των επιστημών που διαδέχονται η μια την άλλη, δημιουργούν ένα νέο πρότυπο διανοούμενου: τον επιστήμονα που αφιερώνεται και μεθοδικά αποστασιοποιημένος υπηρετεί την επιστήμη του. Αυτό το νέο επιστημονικό πρότυπο κερδίζει σε κύρος και ασκεί μια ακαταμάχητη έλξη στους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής.
Για να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του πλαισίου μέσα στο οποίο εμφανίστηκε το κίνημα του λογικού-θετικισμού  δεν θα πρέπει να μας διαφύγει να σταθμίσουμε την ιστορική περίοδο´ είναι η περίοδος του μεσοπολέμου που σημαδεύεται από έντονες κοινωνικές και πολιτικο-οικονομικές αναταράξεις. Στο πλάι των σοσιαλιστικών ιδεών[3] εμφανίζεται ο εθνικοσοσιαλισμός, ο φανατισμός και η μισαλλοδοξία, πράγματα ασυμβίβαστα με την απαίτηση για ψύχραιμη, αντικειμενική και επιστημονική εργασία.
Ένα χρόνο μετά την δημοσίευση του έργου του Κάρναπ «Φιλοσοφία και Λογική Σύνταξη», ο Κύκλος της Βιέννης θα δεχθεί το καίριο πλήγμα το 1936 με την δολοφονία του ιδρυτή του Μ. Σλίκ  από κάποιον φανατικό ναζιστή πρώην φοιτητή του.  Το οριστικό τέλος θα έρθει  δύο χρόνια αργότερα, όταν το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας, δημιουργώντας μια ασφυκτική ιδεολογική και πολιτική ατμόσφαιρα θα αναγκάσει τα περισσότερα μέλη του Κύκλου να αναζητήσουν καταφύγιο σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ, όπου ενταγμένοι στα εκεί ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια θα συνεχίσουν τις επιστημονικές μελέτες τους, γονιμοποιώντας τον αμερικάνικο πραγματισμό.

Ι.2. Οι δύο πρόλογοι στην «Λογική Δομή του Κόσμου».
H λογική δομή του κόσμου (Τhe logical structure of the World) εκδίδεται στην Βιέννη το 1928 και επανεκδίδεται το 1961 στο Λος Άντζελες. Μέσα στα 33 χρόνια που μεσολαβούν,  οι εξελίξεις σε όλους τους τομείς είναι αποφασιστικής σημασίας και οι πρόλογοι του Καρναπ που συνοδεύουν τις δύο εκδόσεις είναι ενδεικτικοί των ανακατατάξεων και των προσγειώσεων του κινήματος.  
Έτσι, ενώ ο πρόλογος της 1ης έκδοσης έχει τον ενθουσιώδη χαρακτήρα ενός ξεκινήματος, στον δεύτερο γίνεται μια πιο νηφάλια αποτίμηση των προβλημάτων που ανέκυψαν μέσα από τον επιστημονικό και φιλοσοφικό διάλογο, και των προσωπικών μετατοπίσεων του Κάρναπ.
Ας δούμε μερικά ενδεικτικά σημεία που θα μας εισάγουν στο πνεύμα που πρυτάνευσε κατά τα αρχικά στάδια του κινήματος του Λογικού Θετικισμού.  
i)              Πεποίθηση του Κάρναπ είναι ότι με το έργο του αυτό συμμετέχει σ’ ένα ευρύτατο διάλογο που εγκαινιάστηκε από μερικούς σπουδαίους μαθηματικούς. Οι μαθηματικοί αυτοί ανακάλυψαν μια νέα Λογική στην προσπάθειά τους να θεμελιώσουν τα μαθηματικά, μια και η μέχρι τότε χρησιμοποιούμενη Λογική οδηγούσε σε αντιφάσεις, πράγμα απαράδεκτο για την επιστήμη που διεκδικεί την θετικότητα.
ii)            Η αξία της νέας Λογικής δεν είναι περιορίζεται μόνο στον χώρο των μαθηματικών και των λογικών επιστημόνων, μπορεί να φανεί χρήσιμη και στην Φιλοσοφία.
iii)         H νέα μέθοδος είναι γενεαλογική, που σημαίνει ότι με την χρήση ενός αναγωγικού συστήματος (reductional system) μπορούμε να ανάγουμε όλες τις βασικές έννοιες που χρησιμοποιούν οι επιστήμες και η φιλοσοφία σε λογικές σχέσεις.
iv)           Η αναγωγή αυτή θα βοηθήσει στην διαύγαση των εννοιών και στην αποσαφήνιση των προβλημάτων που απασχολούν την φιλοσοφία. Προβλήματα, έννοιες και θέσεις που δεν μπορούν να δικαιολογηθούν με βάση αυτό το γενεαλογικό λογικό σύστημα, πρέπει να αποκλειστούν από την φιλοσοφική έρευνα, γιατί ανήκουν στον χώρο της μεταφυσικής, της ποίησης ή της θρησκείας, δεν μπορούν να προσεγγιστούν με θετικό – επιστημονικό τρόπο και ονομάζονται ψευδοπροβλήματα (pseudoproblems).
v)            Εκτός από τη νέα λογική αναγωγική μέθοδο που πρέπει να υιοθετήσει η Φιλοσοφία αν θέλει να είναι συνεπής με την δέσμευσή της ως προς την αρχή της, τον «λόγον διδόναι»,  στο νέο απαιτητικό περιβάλλον προβάλλεται κι ένας νέος τύπος ερευνητή – επιστήμονα με πειθαρχία στη σκέψη, αυστηρότητα στην έκφραση και υπευθυνότητα στην εργασία του, ως το επιθυμητό πρότυπο.
vi)          H μεταφυσική και η θρησκεία ανήκουν στο παρελθόν της ανθρωπότητας. Η νέα επιστημονική εποχή απαιτεί διαφάνεια παντού και αυτός ο προσανατολισμός μπορεί να προσφέρει νέα νοηματοδότηση σε όλους τους τομείς που δραστηριοποιούνται οι άνθρωποι (τέχνη, προσωπική και συλλογική ζωή, εκπαίδευση κλπ.)  
[….] realizes that the fabric of life can never quite be comprehended.
[…..]
It is an orientation which acknowledges the bonds that tie men together but at the same time strives for free development of the individual.
… αναγνωρίζει (ο προσανατολισμός μας) ότι δεν θα κατανοήσουμε ποτέ αρκετά το πλέγμα της ζωής…. (αλλά) γνωρίζει τους δεσμούς που συνδέουν τους ανθρώπους και ταυτόχρονα αγωνίζεται για τη ελεύθερη ανάπτυξη του ατόμου. (Carnap, R. The logical structure of the world, preface to the first edition, p. xviii) (μεταφράσεις δικές μου).
Aπό τον  πρόλογο για την δεύτερη έκδοση επισημαίνουμε τα εξής :
i)               Εξ αρχής αναγνωρίζεται ότι έχουν αλλάξει πολλά σε σχέση με τις αρχικές βεβαιότητες που εκφράστηκαν με δυναμισμό πριν από 33 χρόνια. Παραμένει όμως αναλλοίωτος ο πυρήνας του επιστημονικού αιτήματος που ενέπνευσε τον ίδιο και το κίνημα των λογικών – θετικιστών :
Τhe main problem concerns the possibility of the rational reconstruction of the concepts of all fields of knowledge on the basis of concepts that refer to the immediately given.
To βασικό πρόβλημα αφορά την δυνατότητα μιας λογικής ανακατασκευής των εννοιών όλων των πεδίων της γνώσης στην βάση των εννοιών που αναφέρονται στο άμεσο δεδομένο. (LSW, preface to the second edition, p.v)
ii)         Υπενθυμίζει ότι  το κίνημα του λογικού θετικισμού (ή λογικού εμπειρισμού)  διαφοροποιείται από τις παραδοσιακές φιλοσοφικές διαμάχες εμπειριστών και ρασιοναλιστών, και απορρίπτει τις καντιανές συνθετικές απριόρι προτάσεις. Ο λογικός θετικισμός οφείλει πολλά στους Frege και Russel, από την εργασία των οποίων προκύπτει ότι η γνώση που επιδιώκουν οι εμπειρικές επιστήμες μπορεί να συγκροτηθεί εάν τα δεδομένα της εμπειρίας   θεμελιωθούν στις μαθηματικές έννοιες και με την βοήθεια της καθαρής φορμαλιστικής λογικής αποκτήσουν μια καθολικότητα η οποία μπορεί να μένει ανεπηρέαστη από την ενδεχομενικότητα του πραγματικού κόσμου.
iii)                  Στο βιβλίο του η Λογική δομή του κόσμου προσπάθησε να δείξει πώς είναι δυνατή η αναγωγή της ποικιλότητας των εννοιών της εμπειρίας (π.χ. η διαφορετικότητα των αισθήσεων, τα μέρη των οπτικών πεδίων και οι χωρικές σχέσεις τους, τα χρώματα και οι σχέσεις ομοιότητας κλπ.) σε μια ελάχιστη βάση στοιχειωδών αισθητηριακών δεδομένων (basic elements of elementary experience)  δυνάμενα να έχουν μαθηματικο-λογική φόρμα.
iv)                 Αναγνωρίζει το τεχνικό χαρακτήρα του εγχειρήματος και κυρίως την αποτυχία αναγωγής των qualia, των έσχατων στοιχείων της υποκειμενικής αίσθησης σε μαθηματική – λογική απόδοση. Mετακινείται πιο κοντά στα συνεκτικά στοιχεία του Mach που παρουσιάζουν σχέσεις  και   προχωράει σε άλλες εννοιολογήσεις π.χ. η σχέση της χωρικής εγγύτητας μέσα σε ένα οπτικό πεδίο : ένα ορισμένο κόκκινο μέσα σε ένα ορισμένο οπτικό πεδίο, δίδεται ορισμένα υπό τους όρους της ποιοτικής συνάφειας και της ομοιότητας.
v)                  Περαιτέρω υιοθετεί τις θέσεις του φυσικαλισμού. Ως έσχατα δεδομένα λαμβάνονται τα φυσικά πράγματα και ως έσχατη βάση εννοιολογήσεων   οι παρατηρούμενες μεταξύ τους  ιδιότητες και σχέσεις.    
vi)               Η μετατόπιση αυτή αναδεικνύει την διυποκειμενικότητα η οποία είναι παρούσα και ενεργή σε κάθε μεταφορά γνώσης και επικοινωνία μεταξύ των επιστημόνων. Είναι ο τρόπος που έχουν οι επιστήμονες να συνομιλούν όταν εργάζονται στα αντικείμενά τους.
Hence a constructional system with such a basis seem particularly suitable for a rational reconstruction of the concept systems of the empirical sciences.
Ως εκ τούτου ένα κατασκευαστικό σύστημα επί αυτής της βάσεως   (ενν. του φυσικαλισμού) φαίνεται να είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για την εννοιολογική ανασυγκρότηση όλων των εμπειρικών επιστημών (LSW, pref. 2nd ed. , p. viii)
To όραμα του «Κύκλου» για μια ενοποιημένη Επιστήμη (ε.Ε) προτείνεται ως το ιδεώδες πεδίο για την Φιλοσοφία.
vii)            Αναγνωρίζεται ότι ανακύπτει ένα σημαντικό πρόβλημα: καθώς προσπαθούμε να ανάγουμε έννοιες και δεδομένα ενός ανώτερου επιπέδου σε ένα βασικό ελάχιστο επίπεδο που προηγείται, οι έννοιες και τα δεδομένα αυτά χάνουν την σαφήνεια και την ακρίβεια που απαιτεί η επιστήμη.
viii)              Προτείνονται πιο ελεύθερες φόρμες μέσα από μια μέθοδο επεκτασιμότητας.  Κάθε μη περαιτέρω επεκτάσιμη παράσταση θα πρέπει να μπορεί να μεταφραστεί σε ισότιμες λογικές παραστάσεις μιας τυπικής γλώσσας. Η χρήση της γλώσσας αυτής πρέπει να βρίσκει εφαρμογές σε όλα τα κατασκευαστικά συστήματα.
ix)                 Η αναγωγιμότητα ενός εννοιολογικού πεδίου Α μέσω της τυπικής γλώσσας, σε ένα πεδίο Β δεν θα πρέπει να αφήνει ακάλυπτο κανένα τομέα του Α, δηλ. να είναι  της ίδιας επεκτασιμότητας  και θα πρέπει να προκύπτει όχι τυχαία αλλά λογικά αναγκαία. Η ιδεατή αναγωγιμότητα θα είχε ισχύ  για κάθε φυσιολογικό παρατηρητή σε κανονικές  συνθήκες παρατήρησης, θα ήταν ελεύθερη από την τυχαιότητα των επιλογών του, τις παρατηρησιακές του δυνατότητες και την πορεία των ενδιαφερόντων του στον κόσμο. [Ο Κάρναπ θα αναπτύξει περαιτέρω την διαδικασία αυτή στο έργο του Φιλοσοφία και Λογική σύνταξη][4]
x)                  Τέλος, αναφέρεται στο κριτήριο του νοήματος που εισάγαγε ο Βιτγκενστάιν ως αποφασιστικής σημασίας για τον εξοβελισμό από την επιστημολογία των ψευδοπροτάσεων πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν οι θέσεις τόσο των ιδεαλιστών  όσο και των εμπειριστών.  Ψευδοπροτάσεις είναι όλες οι προτάσεις της μεταφυσικής καθότι οι προκείμενές τους δεν μπορούν να ελεγχθούν εμπειρικά. Η πραγματικότητα για την οποία μιλούν είναι  άνευ νοήματος.   

ΙΙ. Το αντικείμενο
Η Λογική Δομή του Κόσμου στοχεύει στην θεμελίωση ενός κατασκευαστικού συστήματος (constructional system) αντικειμένων ή εννοιών, εντός του οποίου θα μπορεί να διατυπωθεί και να ελεγχθεί κάθε δήλωση για την πραγματικότητα του κόσμου.  Είναι ένα επιστημολογικό σύστημα.
Η έννοια του «αντικειμένου» εδώ είναι ευρύτατη και περιλαμβάνει όχι μόνο πράγματα αλλά και ιδιότητες, τάξεις, σχέσεις εξωτερικές και εσωτερικές, καταστάσεις και γεγονότα. Η επιστημολογική κατασκευή έχει τον χαρακτήρα της γενεαλογίας, καθώς σκοπεύει σε ένα βήμα προς βήμα επανακαθορισμό όλων των δεδομένων έτσι ώστε το καθένα να βρει τον δικό του ορισμό και θέση. Η διαφορά από άλλες οντολογίες είναι ότι όλα τα δεδομένα θα μπορούν με βάση αυτή την γενεαλογική τους τοποθέτηση να συναχθούν από λίγα θεμελιώδη.

ΙΙΙ. Τι σημαίνει «κατασκευή».
Ένα «αντικείμενο» είναι αναγώγιμο, εντάσσεται δηλαδή στο κατασκευαστικό σύστημα, εάν όλα τα στοιχεία του, οι καταστάσεις του και οι δηλώσεις που μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό μπορούν να μεταφραστούν σε στοιχεία και καταστάσεις άλλου ή άλλων αντικειμένων. Αυτό σημαίνει ότι για να ανάγουμε μια κατάσταση (α) σε (β) ή (γ) πρέπει να παράγουμε έναν γενικό κανόνα για κάθε ατομική περίπτωση τύπου (α) με τον οποίο να μεταβαίνει σε περιπτώσεις τύπου (β), (γ). Αυτός είναι ένας κατασκευαστικός κανόνας ή ορισμός.
Έτσι ως κατασκευαστικό σύστημα εννοείται ένα βήμα προς βήμα σειριακό σύστημα όπου κάθε αντικείμενο ενός επιπέδου μπορεί να κατασκευαστεί από ένα χαμηλότερο. Εξαιτίας της μεταβιβαστικής ιδιότητας της αναγωγιμότητας όλα τα αντικείμενα ενός κατασκευαστικού συστήματος μπορούν εμμέσως να κατασκευαστούν από το πρώτο επίπεδο. Αυτά αποτελούν τα βασικά αντικείμενα.
Μια θεωρία είναι επαρκώς θεμελιωμένη όταν : α) όλες οι δηλώσεις της προκύπτουν  με απαγωγικό τρόπο από τα αξιώματα, και β) όταν όλες οι έννοιες οργανώνονται με γενεαλογικό τρόπο, δηλ αναγωγικά, στο κατασκευαστικό σύστημα που διαθέτει τις θεμελιώδεις έννοιες.  Μέχρι τώρα έχει δοθεί βαρύτητα στην πρώτη πλευρά. Το ζητούμενο είναι η αναγωγή να βοηθήσει στην κατεύθυνση μιας ενοποιημένης Επιστήμης. Αυτό θα δημιουργήσει έναν διϋποκειμενικό – αντικειμενικό κόσμο κατανοητό από όλους τους παρατηρητές.

IV. Η μέθοδος : Ανάλυση της πραγματικότητας και στόχος μιας Θεωρίας σχέσεων.
Ετσι,  σύγκλιση των δύο τάσεων (της παραγωγικής και της επαγωγικής) είναι το νέο ζητούμενο που θα δώσει νέα ώθηση στην πρόοδο της επιστήμης. Ήδη η εργασία των Russel και Whitehead είναι μια σημαντική συμβολή μέσα από την συμβολική Λογική (symbolic logic Logistics) στην θεωρία των σχέσεων. Δεν είναι τυχαίο το ότι το πρώτο μέρος της Λογικής Δομής του Κόσμου φέρει ως προμετωπίδα την ρήση του Russel
The supreme maxim in scientific philosophizing is this: Wherever possible, logical constructions are to be substituted for inferred entities.
To υπέρτατο αξίωμα στο επιστημονικώς φιλοσοφείν είναι αυτό: Οπουδήποτε είναι δυνατό, οι λογικές κατασκευές να υποκαταστήσουν τις τεκμαιρόμενες οντότητες.

  Στην κατεύθυνση αυτή ο Κάρναπ προσδιορίζει το έργο του : είναι η αποκάλυψη της επιστημονικής μεθόδου για την ανάλυση της πραγματικότητας.
The present study is an attempt to apply the theory of relations to the task of analyzing reality.
Η παρούσα μελέτη είναι μια προσπάθεια  εφαρμογής της θεωρίας των σχέσεων στο έργο της ανάλυσης της πραγματικότητας. (LSW, p. 7)

Tην ίδια περίοδο πραγματοποιούνται ανάλογες έρευνες από διάφορους ανεξάρτητους επιστήμονες, μαθηματικούς, φιλοσόφους κλπ.   , στις εργασίες των οποίων αναφέρεται διακρίνοντας αποκλίσεις και συγκλίσεις (π.χ. Ηusserl) . Πάντως το διανοητικό ρεύμα στην Ευρώπη την περίοδο αυτή, είναι σαφώς υπέρ της ενίσχυσης του επιστημονισμού σε όλα τα πεδία του επιστητού.






[1] «Το έργο τούτο βάρυνε πολύ για το λογικό θετικισμό και την αναλυτική φιλοσοφία, σχολιάστηκε αράδα – αράδα, κάθε Πέμπτη επί δύο χρόνια, με κίνδυνο να μετατρέψουν τις θέσεις του σε δόγμα». βλ. Ζαν Μισέλ Μπενιέ, Ιστορία της νεωτερικής και σύγχρονης φιλοσοφίας, φυσιογνωμίες και έργα, μτφρ. Κ. Παπαγιώργης, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 2001. σελ. 522

[2] Συγκαιρινός της ομάδας του «Κύκλου της Βιέννης» και συμπολίτης τους, είναι ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης, Σίγκμουντ Φρόιντ . Το γεγονός αυτό αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι στο «εδώ και τώρα» των προβληματισμών του Κύκλου, αναδύεται μια νέα θεωρία η οποία προσπαθεί δίνοντας τις δικές της «μάχες», αυτό ακριβώς που οι φιλόσοφοι αναζητούσαν : να ορίσει τους όρους, το αντικείμενο, την μέθοδο, με δύο λόγια διεκδικούσε την επιστημονική της νομιμότητα,  που θα την απομάκρυνε από τον τσαρλατανισμό, για τον οποίο άλλωστε επανειλημμένα είχε κατηγορηθεί ο Φρόιντ.
Οι εργασίες του Φρόιντ είναι ασφαλώς γνωστές στον Κύκλο της Βιέννης. Το Μανιφέστο επικαλείται τον Φρόιντ και το ασυνείδητο, τον Μαρξ και την ιδεολογία για να εκφράσει τον αξερίζωτο χαρακτήρα τους, τον οποίο όμως τοποθετεί στον χώρο εκτός της επιστήμης. Βλ. Ζαν Μισέλ Μπενιέ, Ιστορία της νεωτερικής και σύγχρονης φιλοσοφίας, φυσιογνωμίες και έργα, μτφρ. Κ. Παπαγιώργης, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 2001. σελ. 546.  

[3] Πολλοί από τους πρωταγωνιστές του Κύκλου, όπως ο Ότο Νόιρατ,  στρατεύονται στις σοσιαλιστικές ιδέες και λαμβάνουν ενεργά μέρος στην πολιτική ζωή.

[4] Όλο το έργο, «Φιλοσοφία και Λογική Σύνταξη», είναι μια, στην πράξη, εφαρμογή της αναλυτικής μεθόδου: δηλαδή της μετάβασης από αυτό που εμφανίζεται ως σύνθετο σε απλούστερα μέρη, από το συνολικό στο μερικό.  Και στη συνέχεια, ο συγγραφέας αναπτύσσοντας τα επιχειρήματα του λογικού θετικισμού, αφού αποδείξει ότι τα δύο πρώτα συστατικά (μεταφυσικό – ψυχολογικό) δεν ανήκουν στον χώρο της φιλοσοφικής έρευνας, καταλήγει στο μόνο αντικείμενο: το λογικό μέρος

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

_Mπέρτολτ. Μπρεχτ: η Εβραία

Η "Εβραία" είναι ο τελευταίος μονόλογος από το σπονδυλωτό έργο του Bertolt Brecht "τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ναζιστικού καθεστώτος. Η ελληνική μετάφραση αυτού του έργου του Brecht είναι του Μάριου Πλωρίτη και κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μωραίτης. Στο κείμενο αποτυπώνεται η εσωτερική ένταση του ατόμου που παίρνει μια απόφαση ενώ βρίσκεται στο χείλος της απελπισίας. Μέσα από την ανάγνωση του έργου στρέφουμε την προσοχή στα εκατοντάδες πρόσωπα της καθημερινότητας, τα οποία, δίνοντας έναν οριακό αγώνα επιβίωσης, αναδύονται ως σύγχρονοι/ες ήρωες και ηρωίδες του Brecht . Το ηχητικό ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε παρακάτω είναι από την παράσταση που ανέβηκε το 1978 μαζί με άλλα πέντε μονόπρακτα διαφόρων άλλων συγγραφέων, από το Θίασο Λαμπέτη. Αν και το συγκεκριμένο ντοκουμέντο έχει ανέβ

_Κ.Π. Καβάφης : πρόσθεσις

Aν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω. Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω — που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ) που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί. (Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) Σχόλιο :  Δεν θέλω να κάνω ανάλυση... ένα σχόλιο μόνο.. Υπήρξαν και υπάρχουν -ευτυχώς- πολύ αξιότεροι εμού αναλυτές, που έσκυψαν με γνώση και συγκίνηση πάνω στο έργο που μας άφησε ο μεγάλος Αλεξανδρινός. Πριν, όμως, μπω στα ενδότερα, λέω να κάτσω λίγο απ' έξω, να θαυμάσω το οικοδόμημα. Γενικά, καλό είναι να το κάνουμε αυτό. Μια πρώτη καταγραφή, μια εξωτερική εποπτεία, καθώς η μορφή περι-γράφει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο χύνεται μέσα στη μορφή του, μας είναι πάντα χρήσιμη για να συνδεθούμε και να μείνουμε εντός του ποιήματος. Ας είναι... διάφορες σκέψεις...ή οδοί για την σκέψη, γενικώς... Αυτό λοιπόν το ποίημα του Κ.Π.Καβά

_αν αυτή είναι η πολιτική

 Δεν θα το επιδιώξω, αλλά θα εκμεταλλευτώ αυτή τη καταπληκτική συγκυρία : ώρα απογευματινή, μάθημα σε σπίτι, σε κεντρική πλατεία, σε κεντρικό χωριό, από κάτω τα καφενεία και είχα εντοπίσει καθώς πήγαινα ασυνήθιστες κινήσεις, μια αναταραχή και μια κυρία, άγνωστη σε μένα,  με χρώμα μαλλιών σε ώριμη μελιτζάνα να περιφέρεται μαζί με μια φίλη της που δεν είχε τίποτε το αξιοσημείωτο. Εγώ πρόσεξα την μελιτζανί.  Το μάθημα κυλούσε ανάμεσα σε απογοητεύσεις και προσπάθειες, οι ήχοι  της πλατείας γνωστοί και γι αυτό ανήκουστοι  έφταναν αλλά και δεν έφταναν σ'αυτιά μου, ίσως αν πρόσεχα έξω να έφταναν, αλλά εγώ πρόσεχα μέσα.  Οι ήχοι αλλάζουν. Ξέρω την αλλαγή των μικροφωνικών στις μικρές πλατείες των χωριών.  Τέλος μαθήματος. Η προεκλογική συγκέντρωση στα μισά. Έμεινα να ακούσω κι εγώ. Παράγγειλα όπως κάνω πάντα μια τσικουδιά και τι ανανέωση προσώπων, κινήσεων, χρωμάτων. Ίδιες ιδέες ή καλύτερα καμία ιδέα... χωρίς ιδέες. Το απόγευμα όμως δεν έχασε σε τίποτα την ομορφιά του Απρίλη του.  Το κόμμα,