_ ο κλαυσίγελος που μας ταιριάζει

Ο Στ. Ψαλτης στην τελευταία ταινία του στο ρόλο του μοναχού

Δεν ξέρω σε ποιούς θα μπορούσαμε να αποδώσουμε τον τίτλο του "μεγάλου ηθοποιού":  σ' αυτούς που ερμηνεύουν τους μεγάλους κλασικούς ρόλους του παγκόσμιου ρεπερτορίου στις περιώνυμες θεατρικές σκηνές ή σ'αυτούς που λειτουργούν ως θεατρικές -κινηματογραφικές περσόνες μιας συγκεκριμένης  εποχής και ενός συγκεκριμένου τόπου, ανεξάρτητα από το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα στο οποίο φθάνουν.
Τείνω να υιοθετήσω το δεύτερο.
Και τούτο γιατί το να καταφέρει ένας ηθοποιός να συγκεντρώσει τα χαρακτηριστικά μιας περσόνας, είναι κάτι που εντέλει γίνεται ερήμην του και μέσα από αδιάγνωστες διαδικασίες, όχι ακριβώς καλλιτεχνικές ούτε και αμιγώς εμπορικές, την στιγμή που εκείνος πιστεύει ότι ακολουθεί ή κτίζει απλώς την καριέρα του.
Η δύναμη της περσόνας -παρόμοια με αυτήν ενος αλεξικέραυνου- δεν βρίσκεται στις υποκριτικές ικανότητες του ηθοποιού (που καλό είναι να υπάρχουν) αλλά ακριβώς σε τούτο το "ερήμην του", το οποίο δεν είναι τίποτα περισσότερο από την εμφατική αποτύπωση της ιστορικότητας ως έχει.

Ο Στάθης Ψάλτης (1951-2017) 

Ο Στάθης Ψάλτης, δεν ήταν από τους ηθοποιούς που μ'αρέσαν κι ούτε είδα -τότε στις δόξες της βιντεοκασέτας- ολόκληρη κάποια ταινία του. Είχα όμως πάντα την αίσθηση ότι ήταν ένας ηθοποιός κυριαρχούμενος από την συνθήκη...την συνθήκη της λήξης της εποχής του κινηματογράφου σαν δημόσιου αγαθού, του δημόσιου λόγου σαν στοιχείο της πολιτικής, του σχολείου σαν μέσου δημιουργίας μορφωμένων ανθρώπων, της δημιουργίας των μεγάλων κειμένων, των λαμπρών στίχων και των μουσικών, των οραματικών ιδεολογιών....Κι αυτή ακριβώς την εποχή της λήξης,  είναι που εμφανίζεται και κερδίζει συνεχώς έδαφος ο τύπος του νεοέλληνα που είναι πιο "ελαφρύς"  , πιο θρασύς, πιο καταφερτζής, σίγουρος μες την αμάθειά του, καλοπερασάκιας και γκομενάκιας, αισθητικά και διανοητικά ημιπαράλυτος, παρότι εύστροφος, πολιτικά κυνικός και ηθικά αλλοτριωμένος από το κομματικό σινάφι της δεκαετίας του ογδόντα...
Ο βιντεο-κινηματογράφος της εποχής, απευθυνόμενος στην μέση οικογένεια που πλέον ιδιωτεύει στο διαμέρισμά της, αποτυπώνει μέσα από τις φτηνές του παραγωγές την γενικότερη φτήνια του λόγου που έγινε χονδροειδής ατάκα, της εικόνας που έγινε γνωστή χειρονομία και γκριμάτσα.
Ο Στάθης Ψάλτης βρέθηκε εξ ολοκλήρου μέσα στην ιστορική συνθήκη μας κι ενσάρκωσε με μεγάλη επιτυχία αυτήν την περσόνα του νεοέλληνα προκαλώντας το γέλιο σε αυτούς που μπορούσαν να γελάνε με όλα αυτά.
Παράλληλα όμως κι ίσως επειδή ο ίδιος δεν ανήκε σε αυτούς, η συνολική παρουσία του κατέγραφε μια απόσταση, επίσης υπαρκτή στην ελληνική πραγματικότητα, αυτήν της θλίψης και του κλάματος για όλα αυτά.
Το αποτέλεσμα που μας έδωσε η καλλιτεχνική παρουσία του και προσφορά, ήταν η αποτυπωση της ιστορικότητας ως έχει: ένας κλαυσίγελος που μας ταιριάζει απολύτως...

Κι αν πιστέψουμε τα λόγια του σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή, ο Στάθης Ψάλτης υποδυόμενος στον τελευταίο ρόλο του, τον μοναχό στην ταινία για το Νίκο Καζαντζάκη που πρόκειται να βγεί στις αίθουσες το φθινόπωρο,  εμβάπτισε αυτήν την περσόνα της ταλαίπωρης νεοελληνικής μας συνείδησης των τριάντα τελευταίων χρόνων, στην ψυχή του μεγάλου ηθοποιού που εντέλει και εξαιτίας των συνθηκών ήταν...