_Ποιός είναι ελεύθερος;

Στις 1 Φεβρουαρίου 1968 τραβήχτηκε η φωτογραφία της εν ψυχρώ δολοφονίας του Bιετκογκ αιχμαλώτου,  με τα χέρια δεμένα στην πλάτη του.

Θυμήθηκα και την άλλη φωτογραφία του κοριτσιού που τρέχει στους δρόμους του χωριού του, τον Ιούνιο του 1972, ολόγυμνο και καμμένο από τις βόμβες ναπάλμ.

Συνήθως τέτοιες  στιγμές που έχει αποτυπώσει ο φακός, εξαντλούνται κάτω από τους πηχαίους τίτλους και επιθετικούς προσδιορισμούς που τους δίνουν οι διάφοροι "μάγοι" της ενημέρωσης, όπως, συγκλονιστική, αποτρόπαιη, ανατριχιαστική κλπ.

Θα μπορούσαν να είναι πολλές ακόμα...

Με τον τρόπο αυτό, το γεγονός της πραγματικής ζωής περνάει στο χώρο του εικονικού και κατα-χωρίζεται.

Θα μπορούσαμε ίσως να κάνουμε κάτι άλλο;

Ναι, να σκεφτούμε. 

Τι να σκεφτούμε; Πρώτα, αυτό που δείχνει η φωτογραφία, δηλ. την τυφλή  βία, τον εφιάλτη του πολέμου, την ανθρώπινη απόγνωση και να εκφράσουμε την καταδίκη και τον αποτροπιασμό μας, πράγμα που γενικώς γίνεται. 

Είναι όμως απαραίτητο να πάμε και σ' ένα δεύτερο επίπεδο, σ' αυτό που λέει η φωτογραφία.

Αυτό που λέει η φωτογραφία είναι ο απόλυτος εξαναγκασμός. Δεν υπάρχει πιο απόλυτος εξαναγκασμός από το να είσαι δεμένος με τα χέρια στην πλάτη και κάποιος να σε σημαδεύει ή να είσαι γυμνός και φοβισμένος, τρέχοντας στους δρόμους. 

Αυτό, λοιπόν, για το οποίο μιλάνε οι φωτογραφίες αυτές είναι : η Ελευθερία. 

Γιατί, εάν μπορούμε, βλέποντάς τις, να σκεφτούμε τον απόλυτο εξαναγκασμό, αυτό γίνεται δυνατό επειδή έχουμε μια αντίληψη του αντιθέτου του, δηλ. της ελευθερίας του ανθρώπου.

Αν λοιπόν κάτι λένε οι φωτογραφίες αυτές, είναι η ερώτηση που μας αφορά : "Ποιός είναι ελεύθερος;" 

Τι είναι ελευθερία; Κάτι νοητικό, μια κατάσταση του νου, μια αφηρημένη ιδέα; Είναι η ελευθερία μια ατομική υπόθεση, την οποία αναλαμβάνουμε να φέρουμε σε πέρας μόνοι μας; Μπορούμε έχοντας μια τέτοια αντίληψη περί ελευθερίας να φτιάξουμε την αντίστοιχη ατομική μας ευτυχία και μ' αυτή να ζήσουμε ως πλήρεις άνθρωποι, κλεισμένοι στην ωραία ατομικότητά μας;

Η Ελευθερία αφορά ζωντανούς ανθρώπους.

Τούτο σημαίνει ότι δεν υπάρχει ελευθερία γενικά για κάποια αερικά πλάσματα, κάποιες ουράνιες υπερβατικές υπάρξεις. Εάν έχει νόημα η ελευθερία θα πρέπει να το αναζητάμε  στα ανθρώπινα πλάσματα που έχουν όλους τους περιορισμούς της ύπαρξής τους.

Η Ελευθερία πραγματώνεται στην αναγνώριση του προσώπου του ανθρώπου ως ελεύθερου όντος.

Τούτο σημαίνει ότι μόνο όσοι  έχουν έλλειμμα της αναγνώρισης των προσώπων τους ως ελεύθερων όντων, δηλαδή ως πρωταγωνιστών της ιστορίας (συλλογικής και προσωπικής), και συγχρόνως έχουν επίγνωση αυτού του ελλείμματος είναι ελεύθεροι. 

Τούτο σημαίνει ότι η ελευθερία είναι ένα διαρκές αίτημα που πραγματοποιείται μόνο εν κοινωνία, και μάλιστα στην πολιτική κοινωνία των ανθρώπων.  Κάτι για το οποίο οι αρχαίοι Έλληνες ήταν υποψιασμένοι χωρίς να διαθέτουν μια έννοια ελευθερίας που να ομοιάζει με τη νεωτερική, των ελεύθερων υποκειμένων.  

Οι ελεύθεροι άνθρωποι, λοιπόν, δεν περιορίζονται να συμφιλιώνονται με τη μοίρα τους αλλά νομιμοποιούνται και δικαιούνται, υπό τη μορφή του αγώνα για αναγνώριση, να εξεγείρονται ενάντια σ' ότι τους την στερεί .  Η ελευθερία αυτή υπερβαίνει κατά πολύ την διασφάλιση των όρων της φυσικής ύπαρξης (οικονομική - χυδαία υλιστική ελευθερία) και αναζητά την αναγνώριση του ανθρώπινου προσώπου ως όντος πεπερασμένου και ιστορικού από τη μια,  πνευματικού και απείρου από την άλλη. 

Με τούτα, η ελευθερία πρωτίστως είναι μια εσωτερική εξέγερση που εκκινεί ως «εσωτερική αγανάκτηση κατά των πλουσίων, κατά της κοινωνίας, της κυβέρνησης κ.λπ.» (Χέγκελ), ως συνειδητοποίηση ότι η κοινωνική ανισότητα και η άνιση κατανομή πλούτου, η συσσώρευση του τελευταίου σε λίγα χέρια, δεν θεραπεύεται από «την ιδιαιτερότητα του ψυχισμού [των πλουσίων] και τη συμπτωματικότητα της γνώσεως και του φρονήματός τους» (Χέγκελ) και  αναλαμβάνει τον αγώνα της αναγνώρισης, της  ζωής και του θανάτου, από τον εαυτό της και για τον εαυτό της. 

Γι' αυτό οι αγώνες για την ελευθερία είναι τόσο αιματηροί και σκληροί και επίσης τόσο βαθιά υπαρξιακοί. 
Υπό το βάρος αυτής της ελευθερίας, σαρώνονται τα ψεύτικα είδωλα καθώς και κάθε λογής πολιτικοί απατεώνες, ψευτο-σωτήρες χαρισματικοί ηγέτες και τα τοιαύτα. 

Αν λοιπόν, με παρόμοιες φωτογραφίες  μπορούμε να κάνουμε αυτό που γενικώς δεν γίνεται: να σκεφτόμαστε τον εαυτό μας, ως όντος ελεύθερου και πολιτικού τότε μπορούμε να τους προσδώσουμε μια κάποια αξία, πέραν αυτής του εντυπωσιασμού.