Όμηρος
(περ.8ος αιων. π.Χ.)
(περ.8ος αιων. π.Χ.)
Η Ιλιάδα είναι ένα μεγάλο τραγούδι. Και τέτοια τραγούδια τραγουδούσαν για αιώνες οι άνθρωποι.
Στη ραψωδία Ι της Ιλιάδος παρουσιάζεται η εξής σκηνή :
..........................................Όταν έφτασαν στις σκηνές
και στα καράβια των Μυρμηδόνων, τον βρήκαν να ευφραίνη
την ψυχή του με γλυκιά φόρμιγγα, όμορφη, πλουμισμένη,
που είχε ασημένια πήχη. την είχε πάρει από τα λάφυρα, όταν
χάλασε την πόλη του Ηετίωνα. Μ' αυτήν εκείνος εύφραινε
την ψυχή του και τραγουδούσε παλικαριές αντρών. Μονάχα ο
Πάτροκλος καθόταν αντίκρυ του σωπαίνοντας και περιμένε
πότε θα πάψη να τραγουδά ο εγγονός του Αιακού.
( Ι, στ.184 - 191 μτφ.Ο. Κομνηνού - Κακριδή).
Eίναι η σκηνή που αντίκρυσαν οι απεσταλμένοι των Αχαιών, με επικεφαλής τον θείο Οδυσσέα, μαζί με τον αγαπημένο του Δία, τον Φοίνικα, τον μεγαλόσωμο Αίαντα και τους κήρυκες Όδιο και Ευρυβάτη, για να πείσουν τον χολωμένο Αχιλλέα να γυρίσει στο πεδίο των μαχών. Μαζί με τα παρακάλια τους και τα δεινά που θα του παρουσίαζαν, θα του ανακοίνωναν δώρα, που όμοιά τους σε αριθμό, αξία και πλούτο κανείς δεν είχε δώσει ως ποινή για κάποιο κακό που έκανε. Είναι το αντάλλαγμα που πρόσφερε στον αρχηγό των Μυρμηδόνων ο γιός του Ατρέα, ο Αγαμέμνονας, ως αποζημίωση για την αρπαγή του γέρατος, της Βρισηίδας.
Είναι μια ξεχωριστή σκηνή όπου ο Όμηρος με μια ανεπαίσθητη ευκολία, σα να κάνει κάτι απλό και σύνηθες, ρευστοποιεί τα όρια. Ποιά όρια;
Καταλαβαίνουμε ότι αυτός που τραγουδάει και ευφραίνει την ψυχή του είναι ο τρομερός Αχιλλέας, ένας πολεμιστής που και μόνο η παρουσία του στη μάχη αρκεί να εμψυχώσει ολόκληρο το στράτευμα και η απουσία του κάνει τα πόδια των στρατιωτών να τρέμουν. Αυτός, που όταν πολεμούσε ήταν ασυγκράτητος και έμοιαζε να έχει καταληφθεί από δύναμη θεϊκή.
Αυτός λοιπόν ο Αχιλλέας μπορεί να είναι και ένας αοιδός, που τραγουδάει με μια κιθάρα. Τι τραγουδάει; τι άλλο; Τα κλέη των ηρώων.
Ο κόσμος του Ομήρου είναι ένας κόσμος όπου η ξηρότητα του ορθολογισμού δεν έχει θέση.
Είναι ένας κόσμος χλωρός, όπου συνεχώς το ένα πράγμα εισέρχεται στο άλλο, μεταβαίνει και μεταποιεί το έτερο σε μια αλληλεπίδραση που γίνεται φυσικά κι αβίαστα.
Για το λόγο αυτό μπορεί και παράγει τόσες διαφορετικές ποιότητες και υφές της πραγματικότητας, με διαφορετικές εντάσεις, τονισμούς και βαρύτητες.
Η σκηνή του τραγουδιού είναι μια εικόνα παρμένη από την ζωή των αοιδών. Ο Αχιλλέας, μεταποιείται σε ποιητή, σε τραγουδιστή των ηρωικών κατορθωμάτων. Θα μπορούσε να ήταν ο ίδιος ο Όμηρος.
Είναι ο καλύτερος ήρωας που τραγουδάει. Είναι ο καλύτερος ποιητής, ο Όμηρος, που τραγουδάει τον καλύτερο ήρωά του. Είναι ο άνθρωπος που τραγουδάει και αναθυμάται την πράξη του. Κι αυτή η αναθύμηση έρχεται γλυκά γλυκά να καταπραϋνει την ψυχή του.
Το θέμα του τραγουδιού είναι το κλέος, η δόξα του ήρωα. Ο Αχιλλέας τραγουδάει αυτό που του λείπει κι αυτό που του στέρησαν, αυτό που ποθούσε η ψυχή του κι αυτό που ήταν η ζωή του. Σκέφτεται το παρελθόν και αισθάνεται ακλεής. Στον αρχαίο κόσμο, το κλέος που προερχόταν από ηρωικές πράξεις, το καλό όνομα που προερχόταν από και είχε αντίκρυσμα μέσα στην κοινότητα, ήταν ό,τι θα έμενε από τον άνθρωπο όταν θα έφευγε για το βασίλειο των σκιών. Δεν υπήρχε άλλη απόδραση ούτε τρόπος να δικαίωσης της επίγειας ύπαρξής του.
Ο ποιητής αποσπά τις ιδανικές εκείνες μορφές, ψηλαφίζει τα πάθη και τους πόθους τους και τα κάνει τραγούδι. Έτσι, ο αρχαίος άνθρωπος ακούει τα ονόματα και τους μυθικούς κύκλους των βασιλικών οίκων, συνδέεται με το παρελθόν και το αναγνωρίζει ως δικό του, νιώθει την κοινή ανθρώπινη μοίρα και μετουσιώνει την πίκρα του σ’ αυτό το πονεμένο τραγούδι που είναι ο πόνος του ανθρώπου.
Ούτε η ομορφοπλουμισμένη φόρμιγγα με τον αργυρό πήχη, το λάφυρο της καταστροφής που προκάλεσε ο ίδιος ο ήρωας, είναι τυχαίο. Το μέσον μετέχει του θέματος του τραγουδιού. Το θέμα του τραγουδιού είναι η καταστροφή της πόλης του Ηετίωνος. Η καταστροφή και η νίκη, το κλέος και η ατίμωση, τα πάθη των ανθρώπων και των θεών, η ζωή και ο θάνατος, η απόφαση του Αχιλλέα και η μήνις του είναι το θέμα της ίδιας της Ιλιάδας.
Τελικά, ο Αχιλλέας απορρίπτει την πρεσβεία των αγαπημένων φίλων του και προδιαγράφει την τύχη του, τον θάνατο του αγαπημένου φίλου, του Πατρόκλου που στέκει σιωπηλός δίπλα του και τον δικό του θάνατο, που ξέρει ότι θα έρθει.
Ο Όμηρος είναι ο Αχιλλέας που τραγουδάει την ίδια την Ιλιάδα.
Το κλέος του που χάνεται, είναι αυτό που θα του χαριστεί μέσα από το ποίημα, μέσα από το τραγούδι, δια μέσου των αιώνων.
Ο θεϊκός Μάνος Χατζηδάκις είχε πει ότι ο "συντομότερος δρόμος ανάμεσα σε δύο ανθρώπους είναι το τραγούδι".
Είναι η λειτουργία του τραγουδιού να ρευστοποιεί τα όρια και η ρευστοποίηση των ορίων γεννάει ένα τραγούδι.
Κι αφού έτσι μίλησε ο μεγάλος Μάνος δικαιούμαστε κι εμείς σήμερα να πούμε ότι ο συντομότερος δρόμος μέσα στις χιλιετηρίδες είναι ένα έπος, όπως η Ιλιάδα.
Για το λόγο αυτό μπορεί και παράγει τόσες διαφορετικές ποιότητες και υφές της πραγματικότητας, με διαφορετικές εντάσεις, τονισμούς και βαρύτητες.
Η σκηνή του τραγουδιού είναι μια εικόνα παρμένη από την ζωή των αοιδών. Ο Αχιλλέας, μεταποιείται σε ποιητή, σε τραγουδιστή των ηρωικών κατορθωμάτων. Θα μπορούσε να ήταν ο ίδιος ο Όμηρος.
Είναι ο καλύτερος ήρωας που τραγουδάει. Είναι ο καλύτερος ποιητής, ο Όμηρος, που τραγουδάει τον καλύτερο ήρωά του. Είναι ο άνθρωπος που τραγουδάει και αναθυμάται την πράξη του. Κι αυτή η αναθύμηση έρχεται γλυκά γλυκά να καταπραϋνει την ψυχή του.
Το θέμα του τραγουδιού είναι το κλέος, η δόξα του ήρωα. Ο Αχιλλέας τραγουδάει αυτό που του λείπει κι αυτό που του στέρησαν, αυτό που ποθούσε η ψυχή του κι αυτό που ήταν η ζωή του. Σκέφτεται το παρελθόν και αισθάνεται ακλεής. Στον αρχαίο κόσμο, το κλέος που προερχόταν από ηρωικές πράξεις, το καλό όνομα που προερχόταν από και είχε αντίκρυσμα μέσα στην κοινότητα, ήταν ό,τι θα έμενε από τον άνθρωπο όταν θα έφευγε για το βασίλειο των σκιών. Δεν υπήρχε άλλη απόδραση ούτε τρόπος να δικαίωσης της επίγειας ύπαρξής του.
Ο ποιητής αποσπά τις ιδανικές εκείνες μορφές, ψηλαφίζει τα πάθη και τους πόθους τους και τα κάνει τραγούδι. Έτσι, ο αρχαίος άνθρωπος ακούει τα ονόματα και τους μυθικούς κύκλους των βασιλικών οίκων, συνδέεται με το παρελθόν και το αναγνωρίζει ως δικό του, νιώθει την κοινή ανθρώπινη μοίρα και μετουσιώνει την πίκρα του σ’ αυτό το πονεμένο τραγούδι που είναι ο πόνος του ανθρώπου.
Ούτε η ομορφοπλουμισμένη φόρμιγγα με τον αργυρό πήχη, το λάφυρο της καταστροφής που προκάλεσε ο ίδιος ο ήρωας, είναι τυχαίο. Το μέσον μετέχει του θέματος του τραγουδιού. Το θέμα του τραγουδιού είναι η καταστροφή της πόλης του Ηετίωνος. Η καταστροφή και η νίκη, το κλέος και η ατίμωση, τα πάθη των ανθρώπων και των θεών, η ζωή και ο θάνατος, η απόφαση του Αχιλλέα και η μήνις του είναι το θέμα της ίδιας της Ιλιάδας.
Τελικά, ο Αχιλλέας απορρίπτει την πρεσβεία των αγαπημένων φίλων του και προδιαγράφει την τύχη του, τον θάνατο του αγαπημένου φίλου, του Πατρόκλου που στέκει σιωπηλός δίπλα του και τον δικό του θάνατο, που ξέρει ότι θα έρθει.
Ο Όμηρος είναι ο Αχιλλέας που τραγουδάει την ίδια την Ιλιάδα.
Το κλέος του που χάνεται, είναι αυτό που θα του χαριστεί μέσα από το ποίημα, μέσα από το τραγούδι, δια μέσου των αιώνων.
Ο θεϊκός Μάνος Χατζηδάκις είχε πει ότι ο "συντομότερος δρόμος ανάμεσα σε δύο ανθρώπους είναι το τραγούδι".
Είναι η λειτουργία του τραγουδιού να ρευστοποιεί τα όρια και η ρευστοποίηση των ορίων γεννάει ένα τραγούδι.
Κι αφού έτσι μίλησε ο μεγάλος Μάνος δικαιούμαστε κι εμείς σήμερα να πούμε ότι ο συντομότερος δρόμος μέσα στις χιλιετηρίδες είναι ένα έπος, όπως η Ιλιάδα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου