_το δεινότατον

Η Eίδηση :

Η καλλιτεχνική ομορφιά των μαθηματικών

Η γοητεία που ασκούν τα μαθηματικά στον ανθρώπινο εγκέφαλο επιβεβαιώνεται μέσω μίας νέας βρετανικής επιστημονικής έρευνας σύμφωνα με την οποία όσοι θεωρούν πραγματικά όμορφες τις εξισώσεις, τις βλέπουν σαν αυθεντικά έργα τέχνης. Η νέα μελέτη ενισχύει τη θεωρία ότι υπάρχει μια ενιαία νευροβιολογική βάση για την ομορφιά και την αισθητική αντίληψη του ωραίου.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Σεμίρ Ζέκι του Εργαστηρίου Νευροβιολογίας Wellcome του University College του Λονδίνου, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Frontiers in Human Neuroscience» (Σύνορα στην Ανθρώπινη Νευροεπιστήμη), σύμφωνα με το BBC, χρησιμοποίησαν την τεχνική της λειτουργικής μαγνητικής απεικόνισης (fMRI) για να μελετήσουν την εγκεφαλική δραστηριότητα 15 εθελοντών μαθηματικών, την ώρα που αυτοί καλούνταν να δουν 60 μαθηματικές εξισώσεις και να τις αξιολογήσουν ως όμορφες, άσχημες ή ουδέτερες.
Η μελέτη έδειξε ότι η εμπειρία του «μαθηματικά ωραίου» καταγράφεται στην ίδια συναισθηματική περιοχή του εγκεφάλου (στον μέσο κογχομετωπιαίο φλοιό), όπου αποτυπώνεται και γίνεται η επεξεργασία του «ωραίου» στην μουσική ή τη ζωγραφική.
………………………………………
Το πείραμα έδειξε ότι οι εξισώσεις που συστηματικά γεννούν την πιο έντονη αισθητική απόλαυση, είναι η ταυτότητα του Όιλερ, το Πυθαγόρειο θεώρημα και οι εξισώσεις Κοσί-Ρίμαν.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

 Σχόλιο :

Σχολιάζοντας αυτή την είδηση, δεν θέλω να μπω στην συζήτηση περί του «ωραίου». Τι είναι; Εάν αλλάζει δια μέσου των αιώνων... Εάν συνδέεται και πώς με το θείο... Εάν είναι υποκειμενικό ή αντικειμενικό... Αν συνδέεται με τα υλικά αντικείμενα και πώς... Εάν είναι κοινωνικά προσδιορισμένο... Εάν υπάρχουν διακυμάνσεις και κλίμακες και τι σημαίνουν... Τι απαντήσεις έχουν δοθεί από την φιλοσοφία, την θεολογία και τις επιστήμες;

Είναι πολλά τα ερωτήματα και αρχαία.

Επίκαιρα πάντως και ενδιαφέροντα για όποιον δεν αρκείται σε έτοιμες συνταγές και αγοραίες απαντήσεις και θέλει –έχει τα κότσια- να αναζητήσει τις απαντήσεις.

Όλοι οι μεγάλοι φιλόσοφοι της ιστορίας, από τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Πλωτίνο, τους Πατέρες της Εκκλησίας μέχρι τον Καντ και τον Χέγκελ,  έχουν ασχοληθεί με το θέμα «Τι είναι Ωραίο». Θα άξιζε στο μέλλον να αφιερωθεί σε τούτο το ελάχιστο βήμα, ο αρκετός χρόνος που χρειάζεται για μια «Φιλοσοφία της Αισθητικής».

Θέλω να σταθώ στην ανακοίνωση καθ’ αυτή.

Ανακοινώσεις σαν αυτήν βλέπουν το φως της δημοσιότητας κάθε λίγο. Ανάμεσα στην πεζότητα και (γιατί να το κρύβουμε) στην βαρβαρότητα της καθημερινής ζωής του μέσου ανθρώπου, μια τέτοια ανακοίνωση είναι σα να φέρνει τον αέρα από έναν άλλο κόσμο: τον αντικειμενικό κόσμο της Επιστήμης. Και μάλιστα της πιο προωθημένης σύγχρονης έκφρασης των επιστημών δηλ. της νευροεπιστήμης.

Θα μπορούσε στην θέση της παρούσας ανακοίνωσης να βρίσκεται μια άλλη π.χ. για την ανακάλυψη ενός άλλου κέντρου του εγκεφάλου που σχετίζεται με την επιθετικότητα ή με την λεκτική ευφυΐα κλπ., μιας και παρόμοιες έρευνες πραγματοποιούνται σε διάφορα ερευνητικά κέντρα και θεωρούνται η εμπροσθοφυλακή της Επιστήμης.

Ας μείνουμε στην συνάντηση : Τι γίνεται όταν η επιστημονική έρευνα θελήσει να βγει από τα ψηλά τείχη του κόσμου της Επιστήμης;  

Πώς μεταποιείται, πώς μεταφράζεται για να φτάσει στον μέσο άνθρωπο; Νομίζω ότι τότε, αναγκαστικά συναντά την δημοσιογραφία. Αποκτά δηλ. ένα εκλαϊκευτικό ένδυμα, αυτό της τρέχουσας είδησης. Εδώ θέλω να σταθώ: στο σημείο εκείνο στο οποίο η δημοσιογραφική είδηση συναντά την  επιστημονική έρευνα και τέμνονται, δημιουργώντας έτσι από κοινού το σώμα της σύγχρονης γνώσης μας περί του κόσμου.

Η παρούσα επιστημονική ανακοίνωση μας πληροφορεί ότι σύμφωνα με τα πορίσματα της πειραματικής έρευνας, το Ωραίο συλλαμβάνεται σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου και ότι οι μαθηματικές εξισώσεις μπορεί να θεωρούνται ωραίες όπως ακριβώς και ένας ζωγραφικός πίνακας ή μια μουσική σύνθεση. Κανένα πρόβλημα μέχρις εδώ. Ασφαλώς σε κάποια περιοχή του εγκεφάλου θα συνέβαινε ο συγκεκριμένος ερεθισμός κι όχι -φερ' ειπείν- στο μυοσκελετικό σύστημα,  και ως τέτοια γνώση, η είδηση έχει την δική της αξία.

Πίσω από το αποτέλεσμα της παρούσας επιστημονικής έρευνας βρίσκονται τα ερωτήματα περί του Ωραίου που ανέφερα στην αρχή. Είναι τα ερωτήματα με τα οποία πορεύτηκε το ανθρώπινο γένος για χιλιετηρίδες, είναι ιστορικά φορτισμένα και διατυπωμένα σε κάθε έκφραση πολιτισμού. Είναι ο πλούτος  τον οποίο ο άνθρωπος  έχει σωρεύσει μέσα στους αιώνες στην προσπάθειά του να βγει από το «χώμα και το αίμα».  Όλα αυτά με μια λέξη μπορούμε να τα πούμε «Αισθητική».

Η έννοια λοιπόν της Αισθητικής είναι να καταστήσει τον κόσμο ωραίο κόσμο, δηλαδή αντικείμενο του Λόγου και έτσι να εισάγει στην ζωή του ανθρώπου το ευπρεπές, το εύτακτο, το συμπαντικά αρμονικό (με την σημασία του αρχαίου ελληνικού πνεύματος), ως δύναμη εκπολιτισμού, πνευματικής και πολιτικής χειραφέτησης του ατόμου, και μ' αυτή την έννοια το διαπραγματεύτηκε ο Πλάτωνας.

Μια τέτοια έννοια αισθητικής κάνει ικανό τον άνθρωπο να δεξιώνεται τις επιταγές του πρακτικού Λόγου, όπως ορθά σημειώνει ο Κάντ,  να παράγει έργο ποιητικό-δημιουργού και να γίνεται υπεύθυνος πολίτης μιας έλλογης κοινωνίας.

Αυτή η  έννοια αισθητικής έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις σύγχρονες κοινωνίες του χύδην θεάματος, της απέραντης φρίκης και καταλήστευσης της φύσης, της σπίλωσης του ανθρώπινου προσώπου, της μαζικότητας και του καταναλωτισμού.

Όταν λοιπόν τα πλέον προηγμένα εργαστήρια νευροβιολογίας μας δίνουν (και με κάποια έπαρση θα έλεγα) τα πορίσματά τους εν είδει ανακοινώσεων συνθλίβουν αυτή ακριβώς την διάσταση που και πραγματική είναι και αναγκαία  για να νοηματοδοτήσει ο σύγχρονος άνθρωπος την πράξη του και την ύπαρξή του, αποκρύβουν την σημασία του Ωραίου ως αίτημα για μια ανθρώπινη ζωή. Καθιστούν ιδιότητες του Λόγου (όπως το Ωραίο, το Δίκαιο κλπ.) περισσότερο ζητήματα νευροχημικών ισορροπιών και διεργασιών παρά αυτό που είναι, δηλαδή αιτήματα, άνευ των οποίων κανείς αγώνας του ανθρώπου δεν έχει νόημα πέραν της βιολογικής και υλικής του αναπαραγωγής. 

Έτσι, όταν το πλέον υψηλό επίτευγμα του ανθρώπου η Επιστήμη, υποκλίνεται στο  αποσπασματικό, συμπλέκεται με την δημοσιογραφική είδηση και εμφανίζονται να επιτελούν από κοινού ένα αδιάκοπο έργο, σωρεύοντας διαρκώς νέα ασύνδετα, δεδομένα. Ο κόσμος των μμε υποδέχεται μετά χαράς τον κόσμο της τυφλής και ρηχής επιστήμης. 
Βρισκόμαστε έτσι, μπροστά σε μια διαδικασία συνεχούς κίνησης, καθώς η μια είδηση διαδέχεται την άλλη και η μια έρευνα οδηγεί στην επόμενη. Όλη αυτή η «κινητικότητα» δημιουργεί την αίσθηση της προόδου, ότι δηλ. το παλιό, το χθεσινό ξεπερνιέται συνεχώς από κάτι καινούργιο και πιο προωθημένο που έρχεται να πάρει την θέση του για να καταρριφθεί κι αυτό στη συνέχεια από κάτι άλλο. 

Δεν πρόκειται όμως περί αυτού, ούτε περί της συνειδησιακής προόδου του ανθρώπου.

Είναι ότι βρεθήκαμε  στο  σημείο τομής των δύο αυτών περιοχών (είδηση – επιστήμη), κι έτσι πέσαμε πάνω στο όντως άξιο θαυμασμού,  στο δεινότατον, εκείνο που λέει ο Σοφοκλής, «το θαύμα των θαυμάτων», που μόνο ο άνθρωπος μπορεί να φέρει μέσα στον κόσμο, που είναι η ισχύς που κατέχει: να διαιρεί το αδιαίρετο, να απομονώνει το μη δυνάμενο να υπάρξει έξω από τη ζωντανή συνάρτησή του με το Όλο, που είναι ο Λόγος  και να του αποδίδει μια ξεχωριστή δική του άλογη ύπαρξη και ελευθερία.

Το σημείο τομής λοιπόν της δημοσιογραφικής είδησης και της επιστημονικής έρευνας είναι το νεκρό δέντρο της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, το δεινότατον.