Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

_για τα τροχαία ατυχήματα

Για τα τροχαία  στην Κρήτη ειδικά, πολλά  θα μπορούσε να πει κανείς. Το φαινόμενο έχει πολλές αιτίες. Αυτή που θα εκθέσω εδώ δεν είναι ίσως η κύρια αιτία, είναι όμως αυτή που συνδέει με το τεκμήριο της συνενοχής πολλούς φαινομενικά άσχετους παράγοντες. Το τεκμήριο της συνενοχής είναι, νομίζω, κεντρικής σημασίας για κάθε φορά που προσπαθούμε να κατανοήσουμε την εμφάνιση ενός κακού στον κόσμο μας. Είναι εκείνος ο παράγοντας, που αν προσπαθούμε κάθε φορά να τον εντοπίζουμε,  μας βοηθάει να μην καταφεύγουμε στην εύκολη λύση της προβολής του κακού σε κάποιον εξωτερικό και απομακρυσμένο από εμάς παράγοντα, αλλά μας προειδοποιεί για την πολυπλοκότητα του κόσμου μας, μας εμπλέκει έμμεσα με κάθε κακό που βλέπουμε να συμβαίνει γύρω μας, μας κάνει πιο ευαίσθητους, πιο εναργείς και πιο κριτικούς και υπεύθυνους στην καθημερινή μας διαβίωση, και τέλος, μας γνωρίζει τον ίδιο μας τον εαυτό.

Εύκολα, από τα δεδομένα της Τροχαίας και την απλή λογική, βγαίνει το συμπέρασμα ότι μια από τις αιτίες των θανατηφόρων και των με βαριές κακώσεις τροχαίων, είναι η υπερβολική ταχύτητα.
Η υπερβολική ταχύτητα όμως στον κόσμο που ζούμε είναι κάτι επιθυμητό, κάτι που έχει,  κατ'αρχήν και σαν τέτοια, αποσπάσει την συναίνεση κάθε σύγχρονου ανθρώπου και πολύ περισσότερο τον θαυμασμό και την διεκδίκησή του. Η ταχύτητα αποτελεί μια από τις πολιτισμικές μας αξίες.
Τα παραδείγματα  είναι άπειρα, τα πιο καίρια όμως από αυτά δεν αφορούν την απαίτηση για υψηλές ταχύτητες στις συσκευές και τα κομπιούτερ, αλλά στον ίδιο τον άνθρωπο της καθημερινότητας κι όχι σε κάποιον ειδικό που σε δεδομένες συνθήκες πρέπει να δράσει υπερβολικά γρήγορα (πχ. ένας πιλότος, ένας χειρούργος,  ένας πιανίστας κλπ.).
Ας σκεφτούμε ότι πολλές καθημερινές εκπομπές της τηλεόρασης, ανάμεσα στα "αθώα" life style θέματά τους, φιλοξενούν διάσπαρτα έναν αξιόλογο αριθμό διαγωνισμών για την απόκτηση ενός αγαθού πχ. ενός κλιματιστικού, ενός διήμερου διακοπών κλπ. Το κριτήριο για την ανάδειξη του νικητή,  δεν αφήνεται πλέον στην τύχη (πιθανώς μέσω μιας κλήρωσης), αλλά είναι η ταχύτητα που μπορούν να επιδείξουν οι ενδιαφερόμενοι.  "Όποιος καλέσει πιο γρήγορα στον αριθμό που βλέπετε στις οθόνες σας, θα κερδίσει.....". Ο νικητής, γιατί πάντα υπάρχει κάποιος γρηγορότερος από τους άλλους, θα δεχθεί τα από οθόνης συγχαρητήρια ανθρώπων που κατά τεκμήριο θεωρεί πιο επιτυχημένους από τον ίδιο σε πολλά επίπεδα (δημόσιας αναγνωρισιμότητας, οικονομικής ευμάρειας, ομορφιάς), κατά κάποιον τρόπο θα νιώσει ότι ανήκει κι αυτός στους ευνοημένους και στους νικητές αυτού του κόσμου και θα απολαύσει την γεύση της νίκης του και την υλική κατοχή του τροπαίου που κέρδισε. Κι όλα αυτά επειδή απλώς αυτός υπήρξε πιο γρήγορος.

Μια άλλη περίπτωση είναι το τηλεοπτικό (πάλι τηλεοπτικό κι αυτό δεν είναι τυχαίο) παιχνίδι του Survival, το οποίο έκανε τρελές θεαματικότητες. Σ'αυτό το παιχνίδι, ανάμεσα σε πολλά άλλα που διακινούνταν σαν υπόρητα μηνύματα, ήταν κι αυτό της ταχύτητας. Σε όλες τις δοκιμασίες στις οποίες υποβάλονταν σχεδόν καθημερινά οι παίχτες,  η απαίτηση για ταχύτητα ήταν το κεντρικό ζητούμενο που θα έκρινε το νικητή.  Ο νικητής (ομάδα ή άτομο, δεν έχει σημασία) άξιζε να φάει κερδίζοντας το έπαθλο του φαγητού, ο χαμένος άξιζε να πεινάσει, ο νικητής  άξιζε να βραβευθεί με το βραβείο των χιλιάδων ευρώ, ο χαμένος να παραμείνει στην υποδεέστερη οικονομική κατάσταση και στην αφάνειά  του, κλπ.
Ας συνυπολογίσουμε και το γεγονός ότι με αυτούς τους παίκτες ταυτίστηκε σε επίπεδο ψυχικό, ένα κοινό εκατομμυρίων τηλεθεατών, διότι δίχως την προυπόθεση της ταύτισης δεν είναι δυνατόν να υπάρχει η οποιαδήποτε τηλεθέαση. Κι όταν λέμε ταύτιση εννοούμε την υιοθέτηση ενός συγκεκριμένου αλλότριου τρόπου να βιώνεις, κι όχι μόνο να σκέφτεσαι, την ζωή. Ο ψυχολογικός μηχανισμός της ταύτισης είναι γνωστός,  αυτό όμως που μας ενδιαφέρει εδώ είναι ότι σ'αυτόν βασίζεται κάθε διαφημιστική/τηλεοπτική (αν-)ηθικότητα, προϋποτίθεται επιμερισμένος μέσα σε κάθε ένα καταναλωτικό προϊόν (στο ράφι ή στην οθόνη) και παράγει τόσα ταυτοτικά πρότυπα όσα και οι καταναλωτές. Εν ολίγοις η ταύτιση μέσω της τηλεόρασης είναι προορισμένη στο να παράγει αποτελέσματα στον πραγματικό κόσμο και να υπαγορεύσει συμπεριφορές και δεν είναι της ίδιας ποιότητας με την ταύτιση του θεατή στο θέατρο ή του αναγνώστη ενός μυθιστορήματος.

Ο αντίλογος εδώ είναι ότι τα παραδείγματα που ανέφερα παραπάνω αφορούν τηλεοπτικά παιχνίδια και όχι στον πραγματικό κόσμο, κι ότι αν η ταχύτητα είναι επιθυμητή προκειμένου κάποιος να κερδίσει σε ένα διαγωνισμό,  όταν όμως ο ίδιος αυτός άνθρωπος οδηγάει,  οφείλει να δείχνει την σύνεση που του επιβάλλει η πραγματικότητα της οδήγησης.
Σώστος είναι ο αντίλογος αυτός, μόνο όμως αν δεχθούμε ως δεδομένη την ώριμη ικανότητα κάποιου να διακρίνει την λεπτή (ναι, εξαιρετικά λεπτή) διάκριση ανάμεσα στην φαντασιώδη πραγματικότητα του παιχνιδιού και στην εμπράγματη πραγματικότητα του πραγματικού. Εάν μπορεί να απαλλάσσεται από τις ταυτίσεις του, που όπως είπαμε δεν είναι κάτι νοητικό, κάτι που τώρα το σκέφτομαι έτσι και μετά αλλιώς, αλλά είναι τρόπος που βιώνω τα πράγματα και παρουσιάζομαι στην καθημερινότητά μου. Ο διαρκής μηχανισμός της ταύτισης, όμως, που είναι συνεχώς ενεργής και βαθύς, κάνει πολύ δύσκολη την ικανότητα μιας τέτοιας διάκρισης, η οποία στον πολιτισμό μας, τελικά, και για να είναι αυτός που είναι, οφείλει να είναι ατροφική. Με λίγα λόγια δεν είναι αυτονόητα δεδομένο ότι μπορεί, ένας μέσος άνθρωπος, να μεταβαίνει με άνεση από τον χώρο της πραγματικότητας του παιχνιδιού στον χώρο της πραγματικότητας της ζωής, όσο κι αν νομίζουμε και θέλουμε να μπορεί, με δεδομένο ότι η διάκριση δεν γίνεται ανάμεσα στο πραγματικό και στο μη πραγματικό, αλλά μέσα στο ίδιο το πραγματικό. Με πιο κριτήριο,  λοιπόν, θα κάνει αυτή την διάκριση; Το διαθέτει, άραγε;

Για να έχει κανείς την δυνατότητα της παραπάνω διάκρισης,  χρειάζονται δυο προϋποθέσεις: πρώτα να του είναι γνωστές όλες οι ρεαλιστικές προκείμενες κάθε παιχνιδιού, δηλαδή στην περίπτωση ενός τηλεοπτικού παιχνιδιού να γνωρίζει όλες τις κρυφές σκηνοθετικές, οικονομικές,  στατιστικές και τα πλήθη των λεπτομερειών που απαιτούνται για να παραχθεί το προϊόν στο οποίο του ζητείται να συμμετέχει ταυτιζόμενος. Να έχει δηλαδή στην διάθεσή του ένα αντικειμενικό κριτήριο. Τότε όμως η ταύτιση πάει περίπατο.... δεν μπορεί να λειτουργήσει.
Τούτο ισχύει προφανώς όχι μόνο για τα τηλεοπτικά παιχνίδια, αλλά και στο διαρκές αίτημα του τηλεοπτικού πολιτισμού, να υπαγορεύει συμπεριφορές. Κάθε απομακρυνση από τον ταυτιστικό μηχανισμό αποδυναμώνει τον τηλεοπτικό πολιτισμό και τον κόσμο του θεάματος.
Και δεύτερο,  να έχει ο ίδιος κάνει στον εαυτό του, στα δικά του ψυχικά ενεργήματα την διάκριση ανάμεσα στο φαντασιώδες και στο πραγματικό, αυτή η διάκριση δηλαδή να είναι προσωπικό, εφαρμοσμένο και άρα πάντα ενεργό, κατόρθωμα.  Κι αυτό είναι το υποκειμενικό κριτήριο.

Οι ελάχιστοι ώριμοι άνθρωποι που διαθέτουν αυτά τα κριτήρια,  μπορούν να μπαινοβγαίνουν με άνεση από τον χώρο του παιχνιδιού στον χώρο του ρεαλισμού, απολαμβάνοντας αυτή την ρευστότητα.
Η ηλικία των θυμάτων εδω στην Κρήτη,  δεν μας λέει κάτι για την  ανωριμότητα της νεότητας,  αλλά για το πόσο δύσκολο  είναι να είσαι νέος μέσα σ'αυτά τα απαιτητικά πλαίσια.

Επειδή όμως για τους πολλούς ανθρώπους αυτά τα επίπεδα συνείδησης της ζωής και των όψεών της, είναι απαγορευμένα, για να αντιμετωπίσουμε τις τραγικές εκείνες περιπτώσεις όπου η σύγχυση των ορίων σημαίνει τον θάνατο,  είναι ευκολότερο να μιλάμε για κατασκευή νέων αυτοκινητοδρόμων (βλ. Βόρειος οδικός άξονας Κρήτης) σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος (πάντα, από την φύση θα κόψουμε κάτι! ) και για το εκπαιδευτικό έλλειμμα οδηγικής συμπεριφοράς (άλλη μια χρησιμότητα για την παιδεία! ).

Ναι, κάποιοι δρόμοι ίσως να πρέπει να γίνουν καλύτεροι και κάποιες "καλές συνήθειες" να διδαχθούν, κι ίσως όλα αυτά τα αντικειμενικά μέτρα που προτείνονται, δίχως στο ελάχιστο να θίγουν τις προβληματικές δομές και τις δικές μας στρεβλές σχέσεις με τον κόσμο, κάτι να μπορέσουν να σώσουν, από το αίμα που ρέει στην άσφαλτο....
Όμως, έχω την αίσθηση ότι όλες αυτές οι προτάσεις που γίνονται κάθε φορά που έχουμε ένα βαρύ τροχαίο δυστύχημα, κι όλη η συναισθηματική φόρτιση που διοχετεύται, αποσκοπούν στο να κρύψουν την συνενοχή όλων όσων εμπορεύονται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, και κερδίζουν από την εσκεμμένη καθήλωση των ανθρώπων μέσα στης ζωής τα σκιάχτρα που κατασκευάζουν οι ίδιοι.
Κι ας  ρωτήσουμε όλους αυτούς,  εαν θα ήταν διατεθειμένοι να χάσουν έναν και μόνο σπόνσορα, στην περίπτωση που αποφάσιζαν να αποκηρύξουν την ταχύτητα από τις πολιτισμικές τους σταθερές, σε όφελος του αργού τρόπου ζωής, του φυσιολογικού αντανακλαστικού και του αργόστροφου και για τούτο διεσδυτικού νου.


Μαζί τους ας αναρωτηθούμε κι εμείς... οι αποστάσεις δεν είναι τόσο μεγάλες όσο νομίζουμε...

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

_Mπέρτολτ. Μπρεχτ: η Εβραία

Η "Εβραία" είναι ο τελευταίος μονόλογος από το σπονδυλωτό έργο του Bertolt Brecht "τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ναζιστικού καθεστώτος. Η ελληνική μετάφραση αυτού του έργου του Brecht είναι του Μάριου Πλωρίτη και κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μωραίτης. Στο κείμενο αποτυπώνεται η εσωτερική ένταση του ατόμου που παίρνει μια απόφαση ενώ βρίσκεται στο χείλος της απελπισίας. Μέσα από την ανάγνωση του έργου στρέφουμε την προσοχή στα εκατοντάδες πρόσωπα της καθημερινότητας, τα οποία, δίνοντας έναν οριακό αγώνα επιβίωσης, αναδύονται ως σύγχρονοι/ες ήρωες και ηρωίδες του Brecht . Το ηχητικό ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε παρακάτω είναι από την παράσταση που ανέβηκε το 1978 μαζί με άλλα πέντε μονόπρακτα διαφόρων άλλων συγγραφέων, από το Θίασο Λαμπέτη. Αν και το συγκεκριμένο ντοκουμέντο έχει ανέβ

_Κ.Π. Καβάφης : πρόσθεσις

Aν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω. Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω — που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ) που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί. (Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) Σχόλιο :  Δεν θέλω να κάνω ανάλυση... ένα σχόλιο μόνο.. Υπήρξαν και υπάρχουν -ευτυχώς- πολύ αξιότεροι εμού αναλυτές, που έσκυψαν με γνώση και συγκίνηση πάνω στο έργο που μας άφησε ο μεγάλος Αλεξανδρινός. Πριν, όμως, μπω στα ενδότερα, λέω να κάτσω λίγο απ' έξω, να θαυμάσω το οικοδόμημα. Γενικά, καλό είναι να το κάνουμε αυτό. Μια πρώτη καταγραφή, μια εξωτερική εποπτεία, καθώς η μορφή περι-γράφει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο χύνεται μέσα στη μορφή του, μας είναι πάντα χρήσιμη για να συνδεθούμε και να μείνουμε εντός του ποιήματος. Ας είναι... διάφορες σκέψεις...ή οδοί για την σκέψη, γενικώς... Αυτό λοιπόν το ποίημα του Κ.Π.Καβά

_ Γ. Σεφέρη, "κράτησα τη ζωή μου" : σπάραγμα μιάς ανάγνωσης

Τ' ανθισμένο πέλαγο και τα βουνά στη χάση του φεγγαριού η μεγάλη πέτρα κοντά στις αγριοσυκιές και τ' ασφοδίλια το σταμνί πού δεν ήθελε να στερέψει στο τέλος της μέρας και το κλειστό κρεβάτι κοντά στα κυπαρίσσια και τα μαλλιά σου χρυσά' τ' άστρα του Κύκνου κι' εκείνο τ' άστρο ό Αλδεβαράν. Κράτησα τη ζωή μου κράτησα τη ζωή μου ταξιδεύοντας ανάμεσα στα κίτρινα δέντρα κατά το πλάγιασμα της βροχής σε σιωπηλές πλαγιές φορτωμένες με τα φύλλα της οξιάς, καμιά φωτιά στην κορυφή τους· βραδιάζει. Κράτησα τη ζωή μου˙ στ' αριστερό σου χέρι μια γραμμή μια χαρακιά στο γόνατο σου, τάχα να υπάρχουν στην άμμο του περασμένου καλοκαιριού τάχα να μένουν εκεί πού φύσηξε ό βοριάς καθώς ακούω γύρω στην παγωμένη λίμνη την ξένη φωνή. Τα πρόσωπα πού βλέπω δε ρωτούν μήτε ή γυναίκα περπατώντας σκυφτή βυζαίνοντας το παιδί της. Ανεβαίνω τα βουνά· μελανιασμένες λαγκαδιές˙ o χιονισμένος κάμπος, ως πέρα ό χιονισμένος κάμπος, τίποτε δε ρωτούν μήτε o καιρός κλειστός