Στα ψιλά πέρασε η απόρριψη της αναθεώρησης του άρθρου 24 του Συντάγματος που πρόβλεπε την προστασία της ζωής και της ευζωίας των ζώων ως καθήκον της Πολιτείας. Η πρόταση απορρίφθηκε αφού δεν συγκέντρωσε τον απαιτούμενο αριθμό θετικών ψήφων* και μάλιστα από εκείνους τους πολιτικούς χώρους που θα ανέμενε κανείς να πρωτοπορούν προς αυτή την κατεύθυνση της αλλαγής ενός άθλιου, άγρια εκμεταλλευτικού και ξεπερασμένου καθεστώτος.
Υπήρχαν βέβαια πολύ πιο φλέγοντα θέματα πολιτικής διαμάχης, όπως η εκλογή του Προέδρου της δημοκρατίας, οι σχέσεις με την Εκκλησία, το άνοιγμα στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια κ.άλ. Έτσι, από όσο εγώ παρακολούθησα, κανείς βουλευτής δεν ανέβηκε στο βήμα της Βουλής για να υποστηρίξει με επιχειρήματα την συγκεκριμένη αναθεώρηση και στη συνέχεια στα τηλεοπτικά πάνελ που στήθηκαν υπήρξε απόλυτη σιωπή, εκτός από μια μεσημεριανή εκπομπή στην ΕΡΤ όπου έγινε απλώς μια αναφορά - καταγγελία από κάποια εκπρόσωπο φιλοζωϊκής οργάνωσης. Ύστερα η ατζέντα άλλαξε, περάσαμε στο θέμα "Πολάκης".... Γενικά, το θέμα της συγκεκριμένης αναθεώρησης θεωρήθηκε ήσσονος σημασίας. Σιωπή.
Χάθηκε έτσι μια ευκαιρία, να ακουστεί ένας άλλος λόγος. Ένας λόγος υπαρκτός, φιλοσοφικο-ηθικά τεκμηριωμένος και κινηματικά ενεργός, που θα έθετε στο προσκήνιο του πολιτικού διαλόγου θέματα, αγώνες και προβληματισμούς καινοφανείς που, απ' ότι φαίνεται, θα κρατιούνται για πολύ ακόμα στο επίπεδο κάποιων, λίγων, οι οποίοι χαρακτηρίζονται στην καλύτερη περίπτωση υπερβολικά "ευαίσθητοι" και στην χειρότερη "ψώνια", και πάντως πολύ μακριά από τους δέσμιους του "σπηλαίου" μας.
Κι όμως αυτοί οι λίγοι, δια του τεκμηριωμένου λόγου τους και δια της επίμονης πράξης τους, που αμφότερα πόρρω απέχουν από τα αντίστοιχα των γνωστών συντεχνιακών λόμπι, φέρνουν στην επιφάνεια ένα πολιτικής σημασίας ζήτημα (με πολλές προεκτάσεις: οικονομικές, ηθικές, ψυχολογικές κ.ά), και για τούτο αποτελούν αυτό το δυσεύρετο και σπάνιο είδος του πολίτη (με την αρχική του έννοια) με το οποίο το πολιτικό-μιντιακό σύστημα και οι διαπλοκές τους, δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση.
Επί του προκειμένου : Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η συζήτηση για την αναθέωρηση του Συντάγματος έγινε στον απόηχο της "συμφωνίας των Πρεσπών" και την εμφάνιση των πιο φοβικών και παγιωμένων αντιλήψεων που εξακολουθούν να έχουν ή διεκδικούν ένα ειδικό βάρος στην ελληνική κοινωνία. Προφανώς, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που καταψήφισαν την εν λόγω διάταξη, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, έχουν γνώση των παθών συγκεκριμένων ακροατηρίων που αναμοχλεύτηκαν και (αυτο-)συντηρητικά σκεπτόμενοι λόγω επικείμενων εκλογικών αναμετρήσεων, δεν ήθελαν να ρίξουν κι άλλο λάδι στη φωτιά.
Άλλως, ακόμα χειρότερα, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι τα πολιτικά τους αισθητήρια είναι τόσο αμβλυμένα ή μηχανοποιημένα, που δεν τους επιτρέπουν να αντιληφθούν την σύνδεση ανάμεσα στα προβλήματα και τις αντιλήψεις του "εθνικισμού" τον οποίο καταδικάζουν δια της ψήφου και του ρητορικού λόγου τους και στον "ειδισμό" (speciesism), τον οποίο αγνοούν.
Πριν 50 σχεδόν χρόνια (όσα πάνω κάτω λένε ότι μας χωρίζουν από την "αναπτυγμένη" Δύση, την οποία τρέχουν δεξιοί και αριστεροί εκσυγχρονιστές να προλάβουν), ο Peter Singer με το έργο του H Απελευθέρωση των Ζώων (Animal Liberation, 1975, ελλ. έκδ."Αντιγόνη", 2010) μέσα από ένα πλήθος εμπειρικών δεδομένων που σόκαραν την κοινή γνώμη και δίχασαν την επιστημονική κοινότητα, έθεσε σε αμφισβήτηση την καθιερωμένη, πλειοψηφικά ισχυρή και αυτονόητη «αλήθεια» που δέχεται ότι ηθικά ενδιαφέροντα υπάρχουν μόνο μεταξύ των ανθρώπων στα πλαίσια της κοινωνικής τους οργάνωσης. Με βάση αυτή την άποψη, το πεδίο της ηθικής υπολογισιμότητας (ethical consideration) περιλαμβάνει μόνο τους ηθικά δρώντες και ηθικά πάσχοντες ανθρώπους, παραβλέποντας όλες τις άλλες μορφές έμβιας ζωής που έχουν κάποιο βαθμό εμπλοκής στην ανθρώπινη πράξη. Απέναντι σε αυτές τις άλλες μορφές ζωής, η ανθρώπινη πράξη είναι απαλλαγμένη από κάθε ηθική υποχρέωση ή οφειλόμενη συμπεριφορά, διότι αυτές οι μορφές ζωής, επειδή δεν μπορούν να εγείρουν ηθικές αξιώσεις όταν αδικούνται ή βλάπτονται και να αντεπιτεθούν (π.χ. εκδίκηση, πόλεμος), δεν νοούνται ως αντικείμενα της ηθικής. Καταλαβαίνουμε ότι αυτή είναι μια εκ προοιμίου μεροληπτική στάση, φτιαγμένη έτσι ώστε να συγκαλύπτεται η σχέση κυριαρχίας που ο άνθρωπος από θέση ισχύος ασκεί στα υπόλοιπα πλάσματα, αφού αυτά στερούνται ενός ηθικού status που οι ίδιοι οι άνθρωποι οριοθέτησαν, επιλέγοντας κάποια κριτήρια που αναγνώριζαν στο είδος τους. Στο φυσικό περιβάλλον και στα ζώα ως μη ανήκοντα στην ηθική κοινότητα, οι άνθρωποι μπορούν χωρίς κανένα ηθικό φραγμό, να φέρονται άδικα, να ασκούν την σκληρότητά τους δίχως το φόβο ότι αυτή η σκληρότητα ή η αδικία μπορεί να οδηγήσουν σε έκνομες καταστάσεις όπως θα γινόταν εάν τις εφάρμοζαν σε άτομα του είδους τους.
Η επιλογή και υποστήριξη ενός κριτηρίου το οποίο αξιολογεί ως θετικό (ή υπερθετικό) ένα εξαιρετικό χαρακτηριστικό κάποιου είδους, προκειμένου να ευνοηθούν τα συμφέροντά του σε μια περιοχή και να αποκλειστούν άτομα που ανήκουν σε άλλα είδη, ονομάστηκε για πρώτη φορά από τον ψυχολόγο Richard Ryder, (1970, Victims of science: the use of animals in science 1975), speciesism (ειδισμός). Αυτός ο αξιολογικός χαρακτήρας του ειδισμού τον φέρνει στην ίδια κατηγορία με τον εθνικισμό, τον ρατσισμό και τον σεξισμό.
Έτσι, όπως ο εθνικισμός (που επιλέγει ως κριτήριο την ανωτερότητα του έθνους μας), ο ρατσισμός (που επιλέγει ως κριτήριο την ανωτερότητα των λευκών ανθρώπων) και ο σεξισμός (που επιλέγει ως κριτήριο την ανωτερότητα του σεξουαλικού φύλου) παρέχουν αυθαίρετες και ιδεολογικές δικαιολογήσεις για την υποταγή όσων δεν έτυχε να γεννηθούν Έλληνες, λευκοί και άνδρες, έτσι και ο ειδισμός είναι η ιδεολογία εκείνη που θεωρεί ότι το να έχει γεννηθεί κανείς μέλος του είδους homo sapiens sapiens εύλογα του δίνει το προνόμιο να υποτάσσει τα άλλα είδη.
Στην περίπτωση του ειδισμού η κατηγορία "ανθρώπινος" αποτελεί το κεντρικό εργαλείο για την δημιουργία της ανθρώπινης υπεροχής και εξαιρετικότητας, υποθέτοντας τον παράλληλο υποβιβασμό των ζώων στην κατηγορία του προς εκμετάλλευση πράγματος, όπως στην περίπτωση του εθνικισμού, η κατηγορία "Έλλην" ή "Μακεδών" και στην περίπτωση του ρατσισμού η κατηγορία «λευκός», σήμαιναν τους μηχανισμούς της εχθρικής-φοβικής συμπεριφοράς απέναντι στους αλλοεθνείς και απανθρωποίησης των έγχρωμων.
Η πρόταση για την αναθεώρηση του Συντάγματος σε ότι αφορά στα ζώα, είναι (ήταν) επομένως, ένα κεντρικό πολιτικό ζήτημα, το οποίο εγγράφεται στο πεδίο όπου συγκρούονται δύο διαφορετικές αντιλήψεις περί της ζωής και της θέσης του ανθρώπου : από τη μια βρίσκεται η αντίληψη της διαρκώς αυξανόμενης κυριαρχίας πάνω στη φύση, στους άλλους, στους γείτονες και συνακόλουθα στα ζώα, αντίληψη δηλαδή που συνάδει με τον εθνικισμό και τις αντιπαλότητες που αυτός εκτρέφει κάθε φορά, παρουσιάζοντας διάφορα λογικοφανή επιχειρήματα (όπως έγινε στο επιχείρημα για τα δάση ή στα επιχειρήματα των "μακεδονομάχων") προκειμένου να διατηρεί διάφορα στεγανά και από την άλλη βρίσκεται η αντίληψη που αμφισβητεί την δυνατότητα της κυριαρχίας (πάνω σε όλα τα προηγούμενα) προβάλλοντας τα πραγματικά αδιέξοδα, τις αγκυλώσεις και τα φαντάσματα που κρατούν την κοινωνία δέσμια μιας ρητορικής του φόβου και του μίσους για ό,τι δεν μας μοιάζει ή δεν μας αφορά άμεσα.
Χάθηκε έτσι μια ευκαιρία, να ακουστεί ένας άλλος λόγος. Ένας λόγος υπαρκτός, φιλοσοφικο-ηθικά τεκμηριωμένος και κινηματικά ενεργός, που θα έθετε στο προσκήνιο του πολιτικού διαλόγου θέματα, αγώνες και προβληματισμούς καινοφανείς που, απ' ότι φαίνεται, θα κρατιούνται για πολύ ακόμα στο επίπεδο κάποιων, λίγων, οι οποίοι χαρακτηρίζονται στην καλύτερη περίπτωση υπερβολικά "ευαίσθητοι" και στην χειρότερη "ψώνια", και πάντως πολύ μακριά από τους δέσμιους του "σπηλαίου" μας.
Κι όμως αυτοί οι λίγοι, δια του τεκμηριωμένου λόγου τους και δια της επίμονης πράξης τους, που αμφότερα πόρρω απέχουν από τα αντίστοιχα των γνωστών συντεχνιακών λόμπι, φέρνουν στην επιφάνεια ένα πολιτικής σημασίας ζήτημα (με πολλές προεκτάσεις: οικονομικές, ηθικές, ψυχολογικές κ.ά), και για τούτο αποτελούν αυτό το δυσεύρετο και σπάνιο είδος του πολίτη (με την αρχική του έννοια) με το οποίο το πολιτικό-μιντιακό σύστημα και οι διαπλοκές τους, δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση.
Επί του προκειμένου : Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η συζήτηση για την αναθέωρηση του Συντάγματος έγινε στον απόηχο της "συμφωνίας των Πρεσπών" και την εμφάνιση των πιο φοβικών και παγιωμένων αντιλήψεων που εξακολουθούν να έχουν ή διεκδικούν ένα ειδικό βάρος στην ελληνική κοινωνία. Προφανώς, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που καταψήφισαν την εν λόγω διάταξη, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, έχουν γνώση των παθών συγκεκριμένων ακροατηρίων που αναμοχλεύτηκαν και (αυτο-)συντηρητικά σκεπτόμενοι λόγω επικείμενων εκλογικών αναμετρήσεων, δεν ήθελαν να ρίξουν κι άλλο λάδι στη φωτιά.
Άλλως, ακόμα χειρότερα, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι τα πολιτικά τους αισθητήρια είναι τόσο αμβλυμένα ή μηχανοποιημένα, που δεν τους επιτρέπουν να αντιληφθούν την σύνδεση ανάμεσα στα προβλήματα και τις αντιλήψεις του "εθνικισμού" τον οποίο καταδικάζουν δια της ψήφου και του ρητορικού λόγου τους και στον "ειδισμό" (speciesism), τον οποίο αγνοούν.
Πριν 50 σχεδόν χρόνια (όσα πάνω κάτω λένε ότι μας χωρίζουν από την "αναπτυγμένη" Δύση, την οποία τρέχουν δεξιοί και αριστεροί εκσυγχρονιστές να προλάβουν), ο Peter Singer με το έργο του H Απελευθέρωση των Ζώων (Animal Liberation, 1975, ελλ. έκδ."Αντιγόνη", 2010) μέσα από ένα πλήθος εμπειρικών δεδομένων που σόκαραν την κοινή γνώμη και δίχασαν την επιστημονική κοινότητα, έθεσε σε αμφισβήτηση την καθιερωμένη, πλειοψηφικά ισχυρή και αυτονόητη «αλήθεια» που δέχεται ότι ηθικά ενδιαφέροντα υπάρχουν μόνο μεταξύ των ανθρώπων στα πλαίσια της κοινωνικής τους οργάνωσης. Με βάση αυτή την άποψη, το πεδίο της ηθικής υπολογισιμότητας (ethical consideration) περιλαμβάνει μόνο τους ηθικά δρώντες και ηθικά πάσχοντες ανθρώπους, παραβλέποντας όλες τις άλλες μορφές έμβιας ζωής που έχουν κάποιο βαθμό εμπλοκής στην ανθρώπινη πράξη. Απέναντι σε αυτές τις άλλες μορφές ζωής, η ανθρώπινη πράξη είναι απαλλαγμένη από κάθε ηθική υποχρέωση ή οφειλόμενη συμπεριφορά, διότι αυτές οι μορφές ζωής, επειδή δεν μπορούν να εγείρουν ηθικές αξιώσεις όταν αδικούνται ή βλάπτονται και να αντεπιτεθούν (π.χ. εκδίκηση, πόλεμος), δεν νοούνται ως αντικείμενα της ηθικής. Καταλαβαίνουμε ότι αυτή είναι μια εκ προοιμίου μεροληπτική στάση, φτιαγμένη έτσι ώστε να συγκαλύπτεται η σχέση κυριαρχίας που ο άνθρωπος από θέση ισχύος ασκεί στα υπόλοιπα πλάσματα, αφού αυτά στερούνται ενός ηθικού status που οι ίδιοι οι άνθρωποι οριοθέτησαν, επιλέγοντας κάποια κριτήρια που αναγνώριζαν στο είδος τους. Στο φυσικό περιβάλλον και στα ζώα ως μη ανήκοντα στην ηθική κοινότητα, οι άνθρωποι μπορούν χωρίς κανένα ηθικό φραγμό, να φέρονται άδικα, να ασκούν την σκληρότητά τους δίχως το φόβο ότι αυτή η σκληρότητα ή η αδικία μπορεί να οδηγήσουν σε έκνομες καταστάσεις όπως θα γινόταν εάν τις εφάρμοζαν σε άτομα του είδους τους.
Η επιλογή και υποστήριξη ενός κριτηρίου το οποίο αξιολογεί ως θετικό (ή υπερθετικό) ένα εξαιρετικό χαρακτηριστικό κάποιου είδους, προκειμένου να ευνοηθούν τα συμφέροντά του σε μια περιοχή και να αποκλειστούν άτομα που ανήκουν σε άλλα είδη, ονομάστηκε για πρώτη φορά από τον ψυχολόγο Richard Ryder, (1970, Victims of science: the use of animals in science 1975), speciesism (ειδισμός). Αυτός ο αξιολογικός χαρακτήρας του ειδισμού τον φέρνει στην ίδια κατηγορία με τον εθνικισμό, τον ρατσισμό και τον σεξισμό.
Έτσι, όπως ο εθνικισμός (που επιλέγει ως κριτήριο την ανωτερότητα του έθνους μας), ο ρατσισμός (που επιλέγει ως κριτήριο την ανωτερότητα των λευκών ανθρώπων) και ο σεξισμός (που επιλέγει ως κριτήριο την ανωτερότητα του σεξουαλικού φύλου) παρέχουν αυθαίρετες και ιδεολογικές δικαιολογήσεις για την υποταγή όσων δεν έτυχε να γεννηθούν Έλληνες, λευκοί και άνδρες, έτσι και ο ειδισμός είναι η ιδεολογία εκείνη που θεωρεί ότι το να έχει γεννηθεί κανείς μέλος του είδους homo sapiens sapiens εύλογα του δίνει το προνόμιο να υποτάσσει τα άλλα είδη.
Στην περίπτωση του ειδισμού η κατηγορία "ανθρώπινος" αποτελεί το κεντρικό εργαλείο για την δημιουργία της ανθρώπινης υπεροχής και εξαιρετικότητας, υποθέτοντας τον παράλληλο υποβιβασμό των ζώων στην κατηγορία του προς εκμετάλλευση πράγματος, όπως στην περίπτωση του εθνικισμού, η κατηγορία "Έλλην" ή "Μακεδών" και στην περίπτωση του ρατσισμού η κατηγορία «λευκός», σήμαιναν τους μηχανισμούς της εχθρικής-φοβικής συμπεριφοράς απέναντι στους αλλοεθνείς και απανθρωποίησης των έγχρωμων.
Η πρόταση για την αναθεώρηση του Συντάγματος σε ότι αφορά στα ζώα, είναι (ήταν) επομένως, ένα κεντρικό πολιτικό ζήτημα, το οποίο εγγράφεται στο πεδίο όπου συγκρούονται δύο διαφορετικές αντιλήψεις περί της ζωής και της θέσης του ανθρώπου : από τη μια βρίσκεται η αντίληψη της διαρκώς αυξανόμενης κυριαρχίας πάνω στη φύση, στους άλλους, στους γείτονες και συνακόλουθα στα ζώα, αντίληψη δηλαδή που συνάδει με τον εθνικισμό και τις αντιπαλότητες που αυτός εκτρέφει κάθε φορά, παρουσιάζοντας διάφορα λογικοφανή επιχειρήματα (όπως έγινε στο επιχείρημα για τα δάση ή στα επιχειρήματα των "μακεδονομάχων") προκειμένου να διατηρεί διάφορα στεγανά και από την άλλη βρίσκεται η αντίληψη που αμφισβητεί την δυνατότητα της κυριαρχίας (πάνω σε όλα τα προηγούμενα) προβάλλοντας τα πραγματικά αδιέξοδα, τις αγκυλώσεις και τα φαντάσματα που κρατούν την κοινωνία δέσμια μιας ρητορικής του φόβου και του μίσους για ό,τι δεν μας μοιάζει ή δεν μας αφορά άμεσα.
Αυτή η ανακολουθία της κυβερνητικής πλειοψηφίας, νομίζω ότι είναι το πολιτικό ζήτημα στο οποίο είναι εκτεθειμένη.
Η συλλογική συνείδηση για να αφυπνιστεί, για να απαλλαγεί από τα διάφορα αρρωστημένα φαντασιακά πρέπει να δεχθεί έναν καταιγισμό καινοφανών προβληματισμών και αναταράξεων. Και αυτό είναι Πολιτική και όχι οι φαντασμαγορίες των βραβεύσεων κλπ.
* Θετικά ψήφισαν οι βουλευτές του ΚΚΕ, 61 του ΣΥΡΙΖΑ, κάποιοι ανεξάρτητοι κανείς της Ν.Δ., κανείς της Χ.Α. (Για περισσότερα βλ. ανακοίνωση Πανελλαδικής Φιλοζωικής και Περιβαλλοντικής Ομοσπονδίας)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου