_Μούντιαλ : τί να γιορτάσουμε λοιπόν;

Εκατομμύρια άνθρωποι θα βρεθούν στους δρόμους και στα γήπεδα της Βραζιλίας, εκατομμύρια θα στηθούν στις οθόνες των σπιτιών ή άλλων χώρων μαζικής συνεύρεσης, για όσο θα διαρκέσει το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου (Μουντιάλ).

Όλος αυτός ο πληθυσμός αποτελεί ένα μέγεθος τεράστιων διαστάσεων που ασφαλώς δεν περνάει απαρατήρητο απ' αυτούς που εργάζονται με τα μεγέθη και τους αριθμούς (και είναι πολλοί και διαφόρων ειδών στις μέρες μας). Εξάλλου είναι γνωστό ότι το Μουντιάλ αποτελεί ένα εμπορικό θέαμα - γεγονός πρώτης τάξεως.

Μια παγκόσμια εμποροπανήγυρις που με αφορμή ένα άθλημα, το ποδόσφαιρο, μπορεί να συγκινεί ανθρώπους που προέρχονται από τα πιο διαφορετικά πολιτισμικά, θρησκευτικά, εθνικά, μορφωτικά, οικονομικά επίπεδα. Οι ίδιοι, οι με διαφόρους τρόπους, συμμετέχοντες μιλάνε για μια "παγκόσμια γιορτή".

Ας σκεφτούμε λοιπόν, μήπως είναι έτσι τα πράγματα, και αν πράγματι έχουμε λόγους κι εμείς οι πιο σκεπτικιστές, ν' αφήσουμε κατά μέρος τις αμφιβολίες μας ή τις αντιρρήσεις μας και να γιορτάσουμε μαζί τους.

Λοιπόν, τι ακριβώς γιορτάζουμε;

Η πληροφόρησή μου προέρχεται από την τηλεόραση.

Δεν θα πελαγοδρομήσω. Η απάντηση είναι απλή. Εξάλλου οι αθλητικοί ρεπόρτερ έχουν αυτό το χάρισμα, να μιλάνε απλά και συνθηματικά :  Γιορτάζουμε την "Θεά Μπάλα".

Εντάξει. Ας δεχθούμε λοιπόν ότι η μπάλα είναι μια θεά. Πού έγκειται η θεϊκή της δύναμη; Τι είναι αυτό που την καθιστά μια..... θεά; Τι θαύματα κάνει;

Εφόσον ζούμε σ' έναν πλήρως εκκοσμικευμένο κόσμο, οι θεοί του είναι φτιαγμένοι από υλικά του κόσμου τούτου, δεν μας έρχονται από έναν επέκεινα κόσμο ή από μια Πόλη των Ιδεών. Επομένως η "θεά Μπάλα" όπως και άλλοι παρόμοιοι μ' αυτήν θεοί, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια προβολή της δικής μας ανθρώπινης κατάστασης. Τι λοιπόν προβάλλεται, θεοποιείται, λαμβάνει το δικό του τυπικό λειτουργικό, τους δικούς του ύμνους, την προσήλωση, τον δικό του λατρευτικό διάκοσμο, την ιεραρχία του, το λεξιλόγιο και το συμβολισμό, την καθολικότητα κι όλα αυτά που αρμόζουν σ' ένα ... θεϊκό αντικείμενο;

Το ποδόσφαιρο και οτιδήποτε συνιστά την μαζική βιομηχανοποιημένη πραγματικότητα του θεάματος, με τούτη ή την άλλη μορφή, εκφράζει τρεις (3) βασικές καταστάσεις που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες μεταμοντέρνες δυτικές κοινωνίες : (α) την απόλυτη μοναξιά και την αδιαφορία για τον άλλο, (β) την αγωνιώδη προσπάθεια για εύρεση ή κατασκευή ενός νοήματος ζωής, (γ) την με κάθε τρόπο επιβεβαίωση της δυνατότητας αυτο-πραγμάτωσης του ατόμου.

Έτσι, ενώ θα περίμενε κανείς η παρούσα διοργάνωση να καμφθεί κάπως, να γίνει πιο συνεσταλμένη, ακόμη και να ακυρωθεί μπροστά στα τεράστια προβλήματα ζωής που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στη Βραζιλία, αντίθετα, μοιάζει σαν αυτό ακριβώς το background, αυτό το φόντο μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται να φωτίζει, να υπογραμμίζει την ακατάβλητη αίγλη και να μας μιλάει για την πραγματική σημασία του, κατ' επίφαση, νομιζόμενου αθλητικού γεγονότος. 

Πράγματι δεν πρόκειται για ένα αθλητικό γεγονός, πρόκειται για το υλικό αποτύπωμα ενός παρηκμασμένου και αδιέξοδου πολιτισμού, που ανακήρυξε το αυτόνομο Εγώ ως πηγή κάθε αξίας, κάθε απόλαυσης, κάθε ανάπαυσης και κάθε σωτηρίας του ανθρώπου. Εν ολίγοις σ' ότι μπορώ εγώ να κατορθώσω, ν' απολαύσω, να επιτύχω έγκειται η αλήθεια της ύπαρξης μου, η αλήθεια του κόσμου και ότι αξίζει κανείς για ν' ασχολείται.

Με τον τρόπο αυτό η οικτρή πραγματικότητα ενός λαού που αγωνίζεται για να επιβιώσει, που πεινά (13 εκατομμύρια), που δεν έχει την στοιχειώδη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (1,5 εκατομμύριο ζει στον δρόμο), που παρακολουθεί ανήμπορος να αντιδράσει χιλιάδες παιδιά και εκατομμύρια γυναίκες να εκπορνεύονται για να ζήσουν, συνθέτει κι αποτελεί έναν "άλλο" ο οποίος αν και ξέρω ότι υπάρχει (φροντίζουν γι' αυτό τα media) η ύπαρξή του είναι "δημοσιογραφική". Δηλαδή εντελώς επιφανειακή και τυχαία, θα μπορούσα και να μην ξέρω τίποτα. Έτσι, στην ουσία για μένα είναι εξαφανισμένος, δεν με αφορά διόλου κι ούτε υπάρχει τρόπος να με επηρεάσει, επομένως δεν υπάρχει. 

Τι υπάρχει; Τι μένει στη θέση αυτού που εξαφανίζεται ως μια όψη της πραγματικότητας;

Αυτό που μπαίνει στην θέση του είναι το πανίσχυρο και απομονωμένο δυτικό Εγώ.

Καθόσον όλα γύρω μου με βεβαιώνουν ότι δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες, ότι δεν υπάρχουν αιώνιες αξίες κι ότι το πιο πολύτιμο που έχω είναι ο εαυτός μου κι ότι μόνο μέσω αυτού μπορώ να επιβιώσω, να πραγματώσω τα θέλω μου, να αποκτήσω μια κοινωνική υπόσταση, μια οικονομική επιφάνεια, να αντλήσω ικανοποίηση και χαρά, είναι απολύτως λογικό και θεμιτό να νιώθω ότι δικαιούμαι κι εγώ να εξασφαλίσω για τούτον τον πολύτιμο όσο και εξουθενωμένο εαυτό μου κάποιες ώρες χαλάρωσης και διαφυγής, ("ας ξεχάσουμε για λίγο τα προβλήματα" διατυμπανίζουν πάλι τα media). Και μάλιστα χωρίς να νιώθω καμία ενόχληση γι' αυτό.

Έτσι ο σύγχρονος μεταμοντέρνος άνθρωπος που βαδίζει ακάθεκτος σ' αυτό το δρόμο, της εξουθένωσης αλλά και της απόλαυσης της ύπαρξής του, αναγορεύει τον εαυτό του σε πηγή κάθε χαράς, κάθε νοήματος και γίνεται ο ίδιος ένας αυτο-πραγματούμενος "κόσμος".

Επειδή όμως ο άνθρωπος είναι μια πεπερασμένη ύπαρξη, που έχει νοητικά, συναισθηματικά, χρονικά και υλικά όρια, επειδή ο άνθρωπος γνωρίζει θλίψεις, αγωνίες, φθορά και θάνατο, ζητά εναγωνίως τροφοδότηση, αναπλήρωση της χαμένης ενέργειας, ανασύσταση του νοήματος της προσπάθειας που κάνει τόσο για να μπορέσει να ζήσει όσο και για να βρει τη χαρά της ζωής.

Εκεί ακριβώς έρχεται η "κοινωνία του θεάματος" ή η "κοινωνία της κατανάλωσης" ή η "θεά Μπάλα".

Απέναντι στον μέσο Ευρωπαίο και Αμερικανό πολίτη ορθώνεται ένας κόσμος λαμπερός, όμορφος, μια ανεξάντλητη πηγή ζωντάνιας και δύναμης, έρωτα και εξουσίας, ένας κόσμος που προβάλλει τα νέα σφριγηλά σώματα, την θεληματικότητα, τις απεριόριστες δυνατότητες, το χρήμα, την επιτυχία... ένας κόσμος θεοτήτων (Τα ετήσια έσοδα του Μέσι ανέρχονται σε 33 εκατ. ευρώ, του Ρονάλντο στα 29 εκατ. και του Νεϊμάρ στα 10 εκατ. Την ίδια στιγμή, ο βασικός μισθός στη Βραζιλία είναι 234 ευρώ, στην Ελλάδα 400 ευρώ χωρίς αυτό να θεωρείται σκάνδαλο). Η πρόσδεση του ατόμου μ' αυτή την επίπλαστη βιτρίνα είναι όχι μόνο εξασφαλισμένη (και τα κέρδη της εμποροπανηγύρεως δεν είναι απλώς σίγουρα) αλλά και επιβάλλεται προκειμένου το άτομο να μην παραφρονήσει μέσα στο τερατώδες, φιλάρεσκο και απόλυτο Εγώ του, να μην καταβληθεί από την αλήθεια της φτωχής ζωής του, προκειμένου να βρει ένα νόημα, έναν Θεό.... 

Ναι, πρόκειται για ένα.... θαύμα! Εκατομμύρια άνθρωποι, πρόκειται να ζήσουν ένα κοινό γεγονός, μια κοινή εμπειρία, θα βρεθούν πολλοί "μαζί", κατορθώνοντας όμως να διατηρήσουν αλώβητη την αντίληψη που έχουν καλλιεργήσει για τον εαυτό τους, για τον κόσμο, για τον άλλο άνθρωπο.

Ναι, θα κατορθώσουν να μείνουν απελπιστικά μόνοι τους.... μόνοι τους με τις φαντασιώσεις τους, με τις μνήμες τους, με την απάθειά τους, προστατευμένοι από τα "δικαιώματά τους", είτε αλαλάζοντας στις κερκίδες είτε κρατώντας ένα ποτήρι μπύρα στο διαμέρισμά τους, αφού βέβαια, φροντίσουν πρώτα θέσουν σε λειτουργία τον συναγερμό.
Ναι, ο κόσμος τούτος θα εξακολουθήσει να παράγει απίστευτες αγριότητες, εκμετάλλευση, φτώχια και πόνο με τα ίδια εργαλεία που παράγει απίστευτο πλούτο, αδιαφορία, φιλαυτία και ευδαιμονισμό.

Ναι, πρόκειται για το φοβερό "θαύμα" της νέκρωσης του ανθρώπου, που μόνο ένας νεκρός θεός μπορεί να πραγματοποιήσει.

Τι να γιορτάσουμε λοιπόν;