Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

_επίκαιρο σχόλιο

Ο απροσδόκητος χαμός του νέου άνδρα, πιλότου της πολεμικής αεροπορίας, έγινε αφορμή για να ακουστούν οι γνωστοί  διθύραμβοι, που φαίνεται σαν να είναι έτοιμοι κάτω από την γλώσσα πολλών που ασκούνται σ' αυτό ακριβώς : στο να ντύνουν με ηρωικά λόγια τους θανάτους....κάποιων άλλων.
Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή. Τα λόγια που θα ντύσουν αυτόν τον θάνατο δεν μας είναι άγνωστα. Θα ακουστούν ως ο απαραίτητος πρόλογος των αγορητών της Βουλής στις αγορεύσεις τους  και των δημοσίων προσώπων στα κανάλια και στις συνευρέσεις τους για κάποιες μέρες.
 Θα μιλήσουν για  την αγάπη προς την πατρίδα, για το υψηλό φρόνημα και την προσήλωση στο καθήκον, για  την αυτοθυσία και την πολεμική ετοιμότητα των ενόπλων δυνάμεων και θα εκφράσουν την βαθύτατη θλίψη τους, ίσως και την οδύνη τους προς τους οικείους του νεκρού.

Αυτός είναι ο κυρίαρχος λόγος που φαίνεται να αρμόζει σε αυτές τις περιστάσεις, παρέχει δε δύο πολύτιμες υπηρεσίες : πρώτα,  εφοδιάζει την κοινή γνώμη με μια έτοιμη προκατασκευασμένη ερμηνεία για την πρόσληψη αυτού του θανάτου ως  "θυσίας". Δίνεται, δηλαδή ένα σχήμα μέσα από το οποίο μπορούμε να σκεφτούμε τον θάνατο του συγκεκριμένου ανθρώπου και έτσι,  παρέχοντάς μας  μια εύλογη δικαιολόγηση, εγείρονται  αισθήματα εθνικής υπερηφάνειας, που  με την σειρά τους χρησιμεύουν αφενός για την συντήρηση του εκάστοτε εθνικού μύθου, αλλά, αφετέρου, πρωτίστως χρησιμεύουν για κάτι άλλο. Λαμβάνουν την  θέση που θα έπαιρνε μια εξίσου εύλογη και ισχυρή απορία : για ποιο λόγο ένας άνθρωπος στερήθηκε το δώρο της ζωής; Απορία που αν μη τι άλλο θα μας έκανε να σκεφτούμε μερικά πράγματα.... Όπως το ότι η ζωή είναι ένα δώρο και ο τρόπος που την διαθέτουμε είναι ένα μεγάλο ζητούμενο με το οποίο παλεύουμε όλοι μας καθημερινά και όχι μόνο οι ήρωες σε έκτακτες περιστάσεις... . Όπως το ότι το να χάνεται ένας νέος άνθρωπος για την συντήρηση ενός γελοίου παιχνιδιού ανταγωνισμών και προκλήσεων  ανάμεσα σε στρατιωτικά επιτελεία πάνω από το Αιγαίο, θα μπορούσε να μην μας  κάνει εθνικά υπερήφανους αλλά πολύ θυμωμένους με όλους αυτούς τους απανταχού πολεμοκάπηλους και παντοειδείς ισχυρούς  που αντιλαμβάνονται τους ανθρώπους ως ανταλλακτικά και την ανθρώπινη ζωή ως αναλώσιμη (βλ. και φρικτός διαμελισμός της Συρίας).
Αλλ' όχι!... τίποτα από αυτά δεν πρέπει να τεθεί στον ορίζοντα της διάνοιας και της ψυχικής μας εμπλοκής. Η απάντηση, λοιπόν,  έχει δοθεί πριν καν εγερθεί η απορία και είναι ότι αυτός ο άνθρωπος ήταν ένας ήρωας και έτσι οφείλουμε να τον αντιμετωπίσουμε και η στάση μας  απέναντι στη μνήμη του και τους ανθρώπους της οικογένειάς του οφείλει να είναι -τι άλλο;- τιμητική.
Έτσι, τα λόγια που ακούστηκαν αυτές τις μέρες, όσο και αν φαίνονται σοβαρά και βαρύγδουπα στην ουσία τους συνιστούν μια αβάσταχτη ελαφρότητα...

Και ερχόμαστε στην δεύτερη σημαντικότατη  υπηρεσία που προσφέρουν αυτές οι έτοιμες προκατασκευασμένες εθνικές κορώνες : κάθε σύστημα κοινωνικής ομαδικότητας -του εθνικού συμπεριλαμβανομένου- οφείλει να αποκρυσταλλώνει την συνοχή του σε σύμβολα και σε ηρωικές μορφές. Αυτό είναι ένα στοιχείο πολύ γνωστό και κοινό από καταβολής ανθρώπινων κοινοτήτων . Αυτά τα σύμβολα και οι ηρωικές μορφές κατείχαν στο παρελθόν την πολύ μεγάλη δύναμη να υπαγορεύουν συγκεκριμένες στάσεις, ηθικές δεσμεύσεις και αξιακές κατευθύνσεις. Μπορούσε, έτσι, η κοινότητα βλέποντας σε αυτά τον ιδεατό εαυτό της να ασκεί την κανονιστική της δύναμη πάνω στις φυγόκεντρες δυνάμεις και τα αυτονομημένα "θέλω" των μελών της. Η εποχή της ανόδου της αστικής τάξης, ενέταξε αυτά τα ηρωικά πρότυπα στην διαδικασία εσωτερίκευσης  του ασκητικού θυσιαστικού ιδεώδους, προκειμένου τα αστικά υποκείμενα να συνταχθούν σε εθνικούς στόχους ή να δοθούν ολόψυχα στον αγώνα της ατομικής καταξίωσης, του πλουτισμού και να πειθαρχήσουν στον ρυθμό της ζωής στο εργοστάσιο.
Στις σημερινές όμως συνθήκες, που πολλοί ονομάζουν μετα-αστική ή μεταμοντέρνα εποχή, το ιδεώδες είναι η απολαυστική εμπειρία της ζωής. Οι άνθρωποι ως καταναλωτές του κόσμου των εμπορευμάτων και των υπηρεσιών, οφείλουν να μένουν πολυδιασπασμένοι, μέσα στην ροή της εναλλαγής των επιθυμιών τους, δίχως ποτέ να είναι ικανοί να πετύχουν την ηθική και πνευματική ακεραιότητα που απαιτεί ένα ηρωικό πρότυπο. Επομένως σήμερα πλέον, αυτά τα θυσιαστικά - ηρωικά πρότυπα όταν εμφανίζονται δεν αποτελούν παραδείγματα προς μίμηση και όσοι μιλούν γι' αυτά δεν μας καλούν να τα μιμηθούμε (παραμένει σκοτεινό σε ποιό επίπεδο της καθημερινότητας θα μπορούσε κανείς να μιμηθεί έναν πιλότο της πολεμικής αεροπορίας). Ο λόγος που αρθρώνεται γύρω από αυτά τα ηρωικά πρότυπα,  σκοπό έχει να μας καθησυχάσει, να κάνει τόσο μεγάλη την απόσταση ανάμεσα σ' αυτόν τον "ήρωα" και τον μέσο τηλεθεατή - κάτοικο των αστικών συγκροτημάτων - καταναλωτή - φίλαθλο - άνεργο - χαμηλοσυνταξιούχο - εξαντλημένο πατέρα ή μητέρα - εγκαταλελειμμένο έφηβο - φοβισμένο υπερήλικα που το μόνο που του απομένει είναι να παραμείνει προσκολημμένος στην ικανοποίηση των άμεσων και επιτακτικών αναγκών του. Στον βαθμό που μέσα από τον καθημερινό αγώνα του, αυτές οι "ανάγκες" βρίσκουν μια πρόσκαιρη ανακούφιση, ακολουθούνται από άλλες τροφοδοτούμενες από τα μμε, είτε μέσω των επιθυμιών είτε μέσω του φόβου. Σε κάθε περίπτωση το "ηρωικό" πρότυπο είναι κάτι που στέκει πέρα μακριά, κάτι άδειο από περιεχόμενο, ανίκανο να ανατάξει τις προτεραιότητες μέσα από μια ψύχραιμη, λελογισμένη και σε πραγματική κλίμακα της καθημερινότητας, αποτίμηση του νοήματος της ζωής. Ασφαλώς την εικόνα της λειτουργίας των ηρωϊκών προτύπων στην σύγχρονη εποχή, συμπληρώνουν όσοι ταυτίζονται με αυτά τα πρότυπα προβάλλοντας σε αυτά, στοιχεία της ψυχοπαθολογίας τους για στρατιωτική πειθαρχία, για δύναμη και αρρενωπότητα.
Μια άλλη όμως προσέγγιση και  προσγείωση του ηρωισμού στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, θα σήμανε την υπέρβαση του καταναλωτικού συστήματος ως νόημα ζωής και θα το έφερνε σε αντίφαση με τον εαυτό του και τις καλλιεργούμενες εντός αυτού προτεραιότητες... γι' αυτό και δεν πρόκειται ποτέ να γίνει αποδεκτή από τους κυρίαρχους. Οι ήρωες θα παραμένουν τυλιγμένοι στην ένδοξη λησμονιά που τους αναλογεί και θα τιμώνται σε επετείους....

Τελικά, ποιός έχει ανάγκη τους ήρωες;
Κάποιοι ίσως πουν : Αυτό που μπορούμε να σκεφτούμε είναι ότι δεν έχουμε ανάγκη από θύματα και από τιμητικούς λόγους. Αυτό που μπορούμε να νιώσουμε είναι η πραγματική θλίψη για τον άδικο χαμό ενός ανθρώπου, όπως και τόσων άλλων πριν από αυτόν,  στο βωμό της παραφροσύνης μας...

Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά... έλεγε ο Σεφέρης στον Τελευταίο Σταθμό...
Κάποιοι ίσως και να προχωρούν δίπλα μας αυτόν τον σκοτεινό δρόμο...



Σχόλια

  1. "...Όπως το ότι το να χάνεται ένας νέος άνθρωπος για την συντήρηση ενός γελοίου παιχνιδιού ανταγωνισμών και προκλήσεων ανάμεσα σε στρατιωτικά επιτελεία πάνω από το Αιγαίο, θα μπορούσε να μην μας κάνει εθνικά υπερήφανους αλλά πολύ θυμωμένους με όλους αυτούς τους απανταχού πολεμοκάπηλους και παντοειδείς ισχυρούς που αντιλαμβάνονται τους ανθρώπους ως ανταλλακτικά και την ανθρώπινη ζωή ως αναλώσιμη (βλ. και φρικτός διαμελισμός της Συρίας)..."
    Εξομοίωση των αντιτιθέμενων δυνάμεων, ουδετεροποίηση και απάλυνση του ρόλου του θύτη, εν προκειμένω κυρίως της Τουρκίας.
    Αριστερίλα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ...καμία απάλυνση του ρόλου κανενός θύτη... κανενός θύματος.
    Αντίθετα, η κριτική μου οδηγείται στο βάθος της διαλεκτικής σχέσης, μέσα στην οποία αναπόδραστα ξετυλίγεται η ανθρώπινη κατάσταση και ιστορία.
    Ωραίο το "Αριστερίλα"... κατά το Ψαρίλα;

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

_Mπέρτολτ. Μπρεχτ: η Εβραία

Η "Εβραία" είναι ο τελευταίος μονόλογος από το σπονδυλωτό έργο του Bertolt Brecht "τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ναζιστικού καθεστώτος. Η ελληνική μετάφραση αυτού του έργου του Brecht είναι του Μάριου Πλωρίτη και κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μωραίτης. Στο κείμενο αποτυπώνεται η εσωτερική ένταση του ατόμου που παίρνει μια απόφαση ενώ βρίσκεται στο χείλος της απελπισίας. Μέσα από την ανάγνωση του έργου στρέφουμε την προσοχή στα εκατοντάδες πρόσωπα της καθημερινότητας, τα οποία, δίνοντας έναν οριακό αγώνα επιβίωσης, αναδύονται ως σύγχρονοι/ες ήρωες και ηρωίδες του Brecht . Το ηχητικό ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε παρακάτω είναι από την παράσταση που ανέβηκε το 1978 μαζί με άλλα πέντε μονόπρακτα διαφόρων άλλων συγγραφέων, από το Θίασο Λαμπέτη. Αν και το συγκεκριμένο ντοκουμέντο έχει ανέβ

_Κ.Π. Καβάφης : πρόσθεσις

Aν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω. Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω — που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ) που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί. (Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) Σχόλιο :  Δεν θέλω να κάνω ανάλυση... ένα σχόλιο μόνο.. Υπήρξαν και υπάρχουν -ευτυχώς- πολύ αξιότεροι εμού αναλυτές, που έσκυψαν με γνώση και συγκίνηση πάνω στο έργο που μας άφησε ο μεγάλος Αλεξανδρινός. Πριν, όμως, μπω στα ενδότερα, λέω να κάτσω λίγο απ' έξω, να θαυμάσω το οικοδόμημα. Γενικά, καλό είναι να το κάνουμε αυτό. Μια πρώτη καταγραφή, μια εξωτερική εποπτεία, καθώς η μορφή περι-γράφει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο χύνεται μέσα στη μορφή του, μας είναι πάντα χρήσιμη για να συνδεθούμε και να μείνουμε εντός του ποιήματος. Ας είναι... διάφορες σκέψεις...ή οδοί για την σκέψη, γενικώς... Αυτό λοιπόν το ποίημα του Κ.Π.Καβά

_αν αυτή είναι η πολιτική

 Δεν θα το επιδιώξω, αλλά θα εκμεταλλευτώ αυτή τη καταπληκτική συγκυρία : ώρα απογευματινή, μάθημα σε σπίτι, σε κεντρική πλατεία, σε κεντρικό χωριό, από κάτω τα καφενεία και είχα εντοπίσει καθώς πήγαινα ασυνήθιστες κινήσεις, μια αναταραχή και μια κυρία, άγνωστη σε μένα,  με χρώμα μαλλιών σε ώριμη μελιτζάνα να περιφέρεται μαζί με μια φίλη της που δεν είχε τίποτε το αξιοσημείωτο. Εγώ πρόσεξα την μελιτζανί.  Το μάθημα κυλούσε ανάμεσα σε απογοητεύσεις και προσπάθειες, οι ήχοι  της πλατείας γνωστοί και γι αυτό ανήκουστοι  έφταναν αλλά και δεν έφταναν σ'αυτιά μου, ίσως αν πρόσεχα έξω να έφταναν, αλλά εγώ πρόσεχα μέσα.  Οι ήχοι αλλάζουν. Ξέρω την αλλαγή των μικροφωνικών στις μικρές πλατείες των χωριών.  Τέλος μαθήματος. Η προεκλογική συγκέντρωση στα μισά. Έμεινα να ακούσω κι εγώ. Παράγγειλα όπως κάνω πάντα μια τσικουδιά και τι ανανέωση προσώπων, κινήσεων, χρωμάτων. Ίδιες ιδέες ή καλύτερα καμία ιδέα... χωρίς ιδέες. Το απόγευμα όμως δεν έχασε σε τίποτα την ομορφιά του Απρίλη του.  Το κόμμα,