Η κοινωνική δικτύωση δεν αποτελεί πλέον ένα νεωτερισμό. Έγινε, σχεδόν αυτόματα, ένα δυναστευτικό κατεστημένο της καθημερινότητας του μέσου ανθρώπου.
Αντιγράφω από την ηλεκτρονική "Καθημερινή" ,άρθρο : Συμβουλές για ασφαλή κοινωνική δικτύωση από τη Symantec (11.02.14) :
"Η κινητήριος δύναμη του Internet σήμερα είναι η αλληλεπίδραση στα
μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτή τη στιγμή, ταυτόχρονα φίλοι "ανεβάζουν"
ιδέες για γαμήλια πάρτι στο Pinterest, "ανεβάζουν" φωτογραφίες από τον
πρωινό τους καφέ στο Instagram, προωθούν τα αγαπημένα τους outfit στο
snapchat, κάνουν check in στο Foursquare όταν βρίσκονται σε εστιατόρια,
ανεβάζουν video στο Vine τις γάτες τους, μοιράζονται φωτογραφίες των
νεογέννητων τους στο Facebook και τουιτάρουν ελπίζοντας να μάθουν νέα
για την πρεμιέρα της σειράς The Walking Dead. Καθώς αυτές οι υπηρεσίες
γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλείς, γίνονται συχνότερα στόχοι απάτης,
spam και phishing".
Τρία ζητήματα θέτει η μικρή αυτή παράγραφος :
Το πρώτο είναι περιγραφικό: τι κάνουν οι άνθρωποι (ανεβάζουν, προωθούν, μοιράζονται κλπ.)
Το δεύτερο είναι αιτιολογικό: γιατί κάνουν ότι κάνουν (γιατί έτσι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους)
Το τρίτο είναι το αποτελεσματικό: ποιό είναι το αποτέλεσμα (γίνονται στόχοι απάτης, βεβαίως εδώ υπάρχει η ανακολουθία ότι στόχοι απάτης γίνονται οι υπηρεσίες και όχι οι άνθρωποι που τις χρησιμοποιούν, σημαντικό όσο και ενδεικτικό λάθος, αλλά δευτερεύουσας σημασίας).
Από τα τρία ζητήματα, το ένα έχει μια κάποια αξία : το περιγραφικό, με την έννοια ότι περιγράφει αυτό που όντως γνωρίζουμε ως πραγματική - εμπειρική κατάσταση.
Τα άλλα δύο, δεν μου λένε και τίποτα.
Το ότι οι άνθρωποι κάνουν χρήση των κοινωνικών δικτύων, γιατί αλληλεπιδρούν μεταξύ τους δεν λέει τίποτα περισσότερο από το να πούμε ότι οι άνθρωποι διαβάζουν εφημερίδα γιατί θέλουν να μάθουν τα νέα. Ούτε και η επισήμανση των περιβόητων κινδύνων μας λέει κάτι, εφόσον θεωρεί ότι ο κίνδυνος είναι ένα εγγενές χαρακτηριστικό του συστήματος, ότι μ' αυτό γεννήθηκε ... σα να λέμε.
Διαφώτιση θα λαμβάναμε εάν μας έλεγαν : Τι γεννά την δύναμη του κοινωνικού δικτύου; Τι είναι αυτό που προηγείται ; Ποιό γέννησε το άλλο: η τεχνολογία τη δυνατότητα επικοινωνίας ή η ανάγκη της επικοινωνίας την δυνατότητα;
Φιλοσοφικό το ερώτημα, διόλου χρηστικό, κατάλληλο για αργόσχολους φιλόσοφους κι άλλους μυστήριους τύπους, κάτι σα να λέμε : η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό τη κότα.
Επ' αυτού, λοιπόν, του ά-χρηστου ερωτήματος λίγες μόνο σκέψεις :
Το χαρακτηριστικό που φέρνει η εποχή της κοινωνικής δικτύωσης είναι η πρωτοφανέρωτη δυνατότητα που έχει ο ανώνυμος να βγει απ' την ανωνυμία του. Θαρρώ ότι ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας, δεν παρασχέθηκε ξανά μια τέτοια δυνατότητα: μάζες ανθρώπων να προβάλλουν τόσο δυναμικά, να είναι τόσο κινούμενες, να χειρονομούν, να φωνασκούν και γενικά να προσπαθούν παντοίω τρόπω να επισύρουν την προσοχή πάνω τους.
Μιλάω για την δυνατότητα που έχει ο καθένας μέσα από δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης να προωθήσει, να κάνει προμόσιον (όπως λέμε στις αγορές) του εαυτού του.
Αυτή η ελκυστική δυνατότητα δημιουργεί έναν παράλληλο κόσμο, ένα παράλληλο σύμπαν ανθρώπων που συναναστρέφονται και συναλλάσσονται αλλήλοις σε μια ευρύτατη παγκόσμια κλίμακα, ως εαυτοί.
Το άτομο μπορεί μέσα σ' αυτό το παράλληλο κόσμο να προβάλλει δυναμικά με δυνατότητες αυτοπροσδιορισμού ως ένα επώνυμο και ισχυρό Εγώ.
Σε παλιότερες εποχές οι μάζες των ανώνυμων ανθρώπων ήταν ο κινητήριος μοχλός της ιστορίας, δηλ. αυτές που εργάζονταν, έκτιζαν, πολιορκούσαν, κωπηλατούσαν, πεζοπορούσαν, φονεύονταν κ.ο.κ., και κάθε δυνατότητα απόσχισης από την συνθλιπτική μοίρα των μαζών ήταν πρακτικά αδύνατη για το άτομο. Παράλληλα όμως ήταν κι αυτές που παρήγαγαν μεγάλους και υψηλής ποιότητας λαϊκούς πολιτισμούς ως τα μαζικά εγχειρήματα - αποτυπώματα της ανωνυμίας τους, διασώζοντας έτσι το συλλογικό πνεύμα της εποχής τους.
Αυτό σήμερα, φαίνεται να μην ισχύει. Όλος ο πολιτισμός αναφέρεται και θέτει απέναντί του το άτομο, π.χ. η διαφήμιση αναφέρεται στην δική σου ομορφιά, την δική σου ευκολία, στην δική σου ασφάλεια, στη δική σου απόλαυση. Μιλώντας και απευθυνόμενος προς ένα Εσύ, αυτό το Εσύ αναγκάζεται να ξεχωρίζει και να διαφορίζει τον εαυτό του από τη μάζα.
Η τεχνολογία συνδράμει προς αυτή τη κατεύθυνση και φαίνεται να συναντά την ανάγκη του να βγει κάποιος από την ισοπεδωτική ομοιομορφία του πλήθους και να ξεχωρίσει γι' αυτό που ο ίδιος είναι.
Πρόκειται για μια κατ' εξοχήν ανθρώπινη ανάγκη, για την ουσιαστική αναγνώριση του μοναδικού κι ανεπανάληπτου γεγονότος της ατομικής ύπαρξης.
Βέβαια, κανείς δεν θα διανοείτο σήμερα ν' αρνηθεί αυτό το δικαίωμα, γιατί κάτι τέτοιο θα σήμαινε μια οπισθοχώρηση σε εποχές πρωτόγονου μισανθρωπισμού.
Κι όμως αυτό που προβάλλει ως πρόοδος, ως τεχνολογική κατάκτηση, κάθε άλλο παρά κατάκτηση είναι.
Μιλώντας για μοναδικό εαυτό, θα πρέπει να πούμε ότι για τον άνθρωπο, αυτή η ανάγκη δεν μπορεί να είναι ένα άθροισμα εξωτερικών παραγόντων και φαινομένων, παρά να είναι συνώνυμη μιας ανεπανάληπτης πορείας προς την ιδιοπροσωπία και μόνο έτσι μπορεί να νοηθεί ως έξοδος από την μαζικότητα. Τούτο συνεπάγεται μια πορεία αυτοεξέτασης, αυτοϋπονόμευσης -αν θέλετε- βεβαιοτήτων, πεποιθήσεων, κατακτήσεων και εξασφάλισης, ακόμα και της ανάγκης να γινόμαστε αρεστοί.
Πορεία για να φτάσουμε πού;
Για να φτάσουμε στις περιοχές εκείνες που εξαιτίας του εύρους και της βαθύτητάς τους, εξασφαλίζουν την άπειρη δυνατότητα της μοναδικής του καθενός ύπαρξης.
Αυτές οι περιοχές δεν είναι άλλες παρ' εκτός οι του πνεύματος. Δεν μπορεί να ξεχωρίσει κανένας άνθρωπος ως μοναδικός, ως πρόσωπο εάν δεν αναγνωρίσει, εάν δεν ψαύσει τον εαυτό του στην περιοχή που συγκροτεί τον άνθρωπο ως πνευματική οντότητα.
Κάθε άλλη περιγραφή εαυτού είναι στην ουσία μια αποκοπή, μια εξάντληση του ανθρώπου στην επιφάνεια, που μόνο στην εξουθένωση συμβάλλει και όχι στην αληθινή αλληπίδραση των αληθών ανθρώπων.
Εάν φανταζόμασταν τον εαυτό ως έναν "αγρό" για να τον τοπογραφήσουμε, για να του δώσουμε τις διαστάσεις και τα μέτρα του θα έπρεπε να τον δούμε μέσα στην ευρύτερη γεωγραφία της περιοχής και σε σχέση με τις σταθερές του ορίζοντα. Εάν ο άνθρωπος λαμβάνει τον εαυτό του όχι μόνο από τις εξωτερικές του ταυτότητες που μπορεί να εναλλάσσονται και να του δίδονται κατά σύμβαση, αλλά από την μοναδική του εσωτερική ύπαρξη, τότε η περιγραφή του εαυτού δεν μπορεί παρά να αναφέρεται σε μια πνευματική τοπο-γεωγραφία.
Η πνευματικότητα είναι μια περιοχή στην οποία ενώ φτάνουμε κινούμενοι απ' αυτή την "ιδιοτελή" -θα λέγαμε - ανάγκη να ξεχωρίσουμε, όσο πλησιάσουμε καταλαβαίνουμε ότι, προσεγγίζουμε μια πανανθρώπινη κοινή περιοχή.
Κι όσο βλέπουμε καθαρά το μοναδικό μας πρόσωπο, τόσο αντιλαμβανόμαστε ότι ανήκουμε σε ένα μεγάλο ιστορικό σύνολο ενός ανυπέρβλητου είδους προορισμένου να άνω-θρώσκει προς την ελευθερία από λογής περιορισμούς.
Οφείλει λοιπόν, ο καθένας που θέλει να αποκτήσει το δικό του πρόσωπο να διατρέξει μια μεγάλη απόσταση από την εξωτερική φυσική ύπαρξή του, στα ενδότερα, εκεί που κατοικεί η αλήθεια του.
Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Δεν θέλω να μπω στην απαρρίθμηση ή στην καταγραφή των δυσκολιών, θα μπορούσαμε όμως να δώσουμε ένα γενικό χαρακτηριστικό κι αυτό είναι ο πανδαμάτωρ: πόνος.
Τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης, λοιπόν, εν πρώτοις απηχούν την ανάγκη του ανθρώπου να αποκτήσει ένα ευδιάκριτο περίγραμμα, να είναι αυτός απέναντι στους άλλους και δευτερευόντως υπόσχονται ότι αυτό μπορεί να γίνει χωρίς κανέναν κόπο, χωρίς κανένα πόνο, με την ευκολία που γεμίζεις ένα καλάθι σούπερ μάρκετ, με την ευκολία που κάνεις ένα κόπι πέϊστ, με την ευκολία που δημοσιεύεις κάτι στον "τοίχο" σου.
Αποτέλεσμα : τα χαρακτηριστικά με τα οποία οι μάζες πορεύτηκαν για αιώνες, χωνεύοντας εντός τους την ισοπεδωτική ανωνυμία τους, την αμείλικτη διαδοχή των γενεών, τις θρηνητικές τους κραυγές και παράγοντας πολιτισμούς και νοήματα ύπαρξης, να έχουν απαλειφθεί ως μη επιθυμητά.
Τα άτομα, αν και δικτυωμένα σε μεγάλες "παρέες" (φίλοι - λάικ κλπ) έχουν προσδεθεί σε μια νέα μυστικοποιημένη και ύπουλη μαζικότητα, που αφ' ενός τους έχει στερήσει την δημιουργική δύναμη να παράγουν λαϊκό πολιτισμό, και αφ΄ετέρου τα οδηγεί στην υιοθέτηση των χαρακτηριστικών ενός τάχατες ενημερωμένου και μοντέρνου πλην όμως τυφλού και αφημένου στην δύναμη της τεχνολογίας και των εταιριών που την παράγουν, όχλου.
Τι θα μπορούσε να γίνει ; Τι θα μπορούσε να μας σώσει τόσο από την ανωνυμία όσο και από την μαζικοποίηση; Δεν ξέρω εγώ. Η θέση των ερωτημάτων είναι ήδη σημαντική.
Η Ποίηση, πολύ πιο ελευθεριάζουσα από την φιλοσοφία, επιχειρεί τις δικές της απαντήσεις : "Γραμμα στον ποιητη Καισαρ Εμμανουηλ"
Ξέρω εγώ κάτι που μπορούσε, Καίσαρ, να σας σώσει.
Κάτι που πάντα βρίσκεται σ αιώνια εναλλαγή,
κάτι που σχίζει τις θολές γραμμές των οριζόντων,
και ταξιδεύει αδιάκοπα την ατέλειωτη γη.
Κάτι που θα κανε γοργά να φύγει το κοράκι,
που του γραφείου σας πάντοτε σκεπάζει τα χαρτιά.
να φύγει κρώζοντας βραχνά, χτυπώντας τα φτερά του,
προς κάποιαν ακατοίκητη κοιλάδα του Νοτιά.
Κάτι που θα κανε τα υγρά, παράδοξά σας μάτια,
που αβρές μαθήτριες τ αγαπούν και σιωπηροί ποιηταί,
χαρούμενα και προσδοκία γεμάτα να γελάσουν
με κάποιο τρόπο που, ως λεν, δε γέλασαν ποτέ.
Γνωρίζω κάτι, που μπορούσε, βέβαια, να σας σώσει.
Εγώ που δε σας γνώρισα ποτέ Σκεφτήτε Εγώ.
Ένα καράβι Να σας πάρει, Καίσαρ Να μας πάρει
Ένα καράβι, που πολύ μακριά θα τ οδηγώ.
Μιά μέρα χειμωνιάτικη θα φεύγαμε.
Τα ρυμουλκά περνώντας θα σφυρίζαν,
τα βρωμερά νερά η βροχή θα ράντιζε,
κι οι γερανοί στους ντόκους θα γυρίζαν.
Οι πολιτείες ξένες θα μας δέχονταν,
οι πολιτείες οι πιό απομακρυσμένες
κι εγώ σ αυτές αβρά θα σας εσύσταινα
σαν σε παλιές, θερμές μου αγαπημένες.
Τα βράδια, βάρδια κάνοντας, θα λέγαμε
παράξενες στη γέφυρα ιστορίες,
γιά τους αστερισμούς ή γιά τα κύματα
γιά τους καιρούς, τις άπνοιες, τις πορείες.
Όταν πυκνή ομίχλη θα μας σκέπαζε,
τους φάρους θε ν ακούγαμε να κλαίνε
και τα καράβια αθέατα θα τ ακούγαμε,
περνώντας να σφυρίζουν και να πλένε.
Μακριά, πολύ μακριά να ταξιδεύουμε,
κι ο ήλιος πάντα μόνους να μας βρίσκει.
εσείς τσιγάρα «Κάμελ» να καπνίζετε,
κι εγώ σε μια γωνιά να πίνω ουϊσκυ.
Και μιά γριά στο Αννάμ, κεντήστρα στίγματος,
μιά γριά σ ένα πολύβουο καφενείο
μιά αιμάσσουσα καρδιά θα μου στιγμάτιζε,
κι ένα γυμνό, στο στήθος σας, κρανίο.
Και μιά βραδιά στη Μπούρμα, ή στη Μπατάβια
στα μάτια μιάς Ινδής που θα χορέψει
γυμνή στα δεκαεφτά στιλέτα ανάμεσα,
θα δήτε ίσως τη Γκρέτα να επιστρέψει.
Καίσαρ, από ένα θάνατο σε κάμαρα,
κι από ένα χωμάτινο πεζό μνήμα,
δε θα ναι ποιητικώτερο και πι όμορφο,
ο διάφεγγος βυθός και τ άγριο κύμα;
Λόγια μεγάλα, ποιητικά, ανεκτέλεστα,
λόγια κοινά, κενά, «καπνός κι αθάλη»,
που ίσως διαβάζοντας τα να με οικτείρετε,
γελώντας και κουνώντας το κεφάλι.
Η μόνη μου παράκληση όμως θα τανε,
τους στίχους μου να μην ειρωνευθήτε.
Κι όπως εγώ για έν αδερφό εδεήθηκα,
για έναν τρελόν εσείς προσευχηθήτε.
Νίκος Καββαδίας (από τη συλλογή "Μαραμπού")
Υ.Γ. Ελπίζω να μου δοθεί η ευκαιρία να επανέλθω στο σπουδαίο αυτό ποίημα του Καββαδία.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου