Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

_είναι τα χριστούγεννα μια γλώσσα;

Τα χριστούγεννα στις δυτικές και  δυτικότροπες κοινωνίες, έχουν πάψει εδώ και δεκαετίες να είναι μια θρησκευτική γιορτή. Το περιεχόμενο των χριστουγέννων δεν παραπέμπει στην χριστιανική -μεταφυσική πίστη της γέννησης του Θεανθρώπου από μια παρθένα, που ήρθε  να σώσει την ανθρωπότητα από τους πολλούς και αλλεπάλληλους διχασμούς της, συμφιλιώνοντας την θεϊκή και την ανθρώπινη φύση. Έτσι, μπορεί να αφορά και να εορτάζεται όχι μόνο από ανθρώπους που ασπάζονται διάφορα άλλα θρησκευτικά δόγματα σε όλο τον κόσμο αλλά επίσης κι από αυτούς που δεν ασπάζονται κανένα θρησκευτικό δόγμα και αρνούνται την ύπαρξη κάποιας θεϊκής ή ανθρώπινης φύσης ή και τα δύο.   
Επίσης τα χριστούγεννα δεν είναι ένα καταναλωτικό παροξυσμικό γεγονός. Διότι τέτοια γεγονότα παροξυσμού της κατανάλωσης δεν χρειάζονται πλέον τα χριστούγεννα για να εκδηλωθούν. Για παράδειγμα η μόδα των black Fridays είναι ένα τέτοιο γεγονός με παρόμοια αποτελέσματα. Η αύξηση της κατανάλωσης δεν είναι η αιτία των χριστουγέννων αλλά το αποτέλεσμα του εορτασμού τους. Επιπλέον ο καταναλωτισμός δεν είναι ένα εποχιακό αλλά ένα διαρκές  φαινόμενο του σύγχρονου τρόπου ζωής. 
Και θα ήταν αστείο να πιστεύει κανείς ότι   τα χριστούγεννα συνδέονται με ή επισημαίνουν κάποιο φυσικό κύκλο, πχ. την εναλλαγή των εποχών, το χειμερινό ηλιοστάσιο, τα γεννήματα της γης, τα ξύλα, τα χιόνια, τα τζάκια, τα κελάρια, τα κρασιά  κλπ. Αυτά είναι θέματα εντελώς ξένα προς τον σύγχρονο τρόπο ζωής και άγνωστα στους κατοίκους, όχι μόνο των πόλεων αλλά και της υπαίθρου (ας μην ξεχνάμε ότι ο άγιος Βασίλης έχει "εργοστάσιο παιχνιδιών"... αλήθεια τι κινεί αυτό το εργοστάσιο; πετρέλαιο ίσως; ηλεκτρικό ρεύμα; η τήξη των πάγων; who knows?) .

Εάν, λοιπόν, τα  χριστούγεννα δεν είναι τίποτα από αυτά, τι είναι τα χριστούγεννα και πού οφείλουν την μεγάλη επιτυχία τους; Γιατί τα χριστούγεννα υποστηρίζονται τόσο πολύ;
Η άποψή μου είναι ότι τα Χριστούγεννα τυγχάνουν μεγάλης δημοφιλίας στον δυτικό κόσμο, διότι είναι μια "γλώσσα", μια από τις γλώσσες της παγκοσμιοποίησης.
Ο παγκοσμιοποιημένος κόσμος δεν εξαιρείται των επικοινωνιακών αναγκαιοτήτων. Η ανάγκη για επικοινωνία και ανταλλαγή μηνυμάτων, που κάθε γλώσσα έχει ως σκοπό να εξυπηρετήσει, υπάρχει απαράβατη και ίσως ακόμα πιο έντονη σε συνθήκες παγκόσμιου πολιτισμού. Η γλώσσα ως σύστημα οργάνωσης της εμπειρίας και επικοινωνίας της, δεν εξαντλείται στις φυσικές ομιλούμενες - γραμματικά και συντακτικά οργανωμένες- εθνικές γλώσσες, αλλά είναι κάτι παραπάνω από αυτές. Ακριβώς αυτή τη δυνατότητα υπέρβασης των κανόνων λόγω της αναφοράς σε ένα νόημα που γίνεται κοινά αντιληπτό, είναι που καθιστά πολλές μη φυσικές γλώσσες,  αν και τεχνητές, γλώσσες τελικά. 
Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο είναι απαραίτητο να υπάρχουν τέτοιες τεχνητές γλώσσες ειδικού σκοπού, εκτός από την ή τις κυρίαρχες εθνικές όπως είναι τα αγγλικά. Και αναφέρομαι σε γλώσσες-κώδικες, όπως π.χ. των χρηματιστηρίων που είναι μια κοινά αντιληπτή γλώσσα για όσους την γνωρίζουν, ικανή να μεταδώσει με ακρίβεια τα μηνύματα που την ενδιαφέρουν, μια άλλη είναι αυτή των υπολογιστών κοκ.

Μια τέτοια "γλώσσα" είναι και τα χριστούγεννα και φέρει όλα τα χαρακτηριστικά της σύμβασης που χαρακτηρίζουν κάθε γλώσσα, π.χ. είναι μια σύμβαση ότι το κόκκινο χρώμα συμβολίζει την γιορτή, ή η ροδοψημένη γαλοπούλα το χριστουγεννιάτικο τραπέζι και μια ουδέτερη εικόνα π.χ. ενός βάζου με λουλούδια γίνεται αυτομάτως χριστουγεννιάτικη εάν ανάμεσα σ' αυτά υπάρχει ένα γκυ που λειτουργεί ως σύμβολο της συγκεκριμένης γλώσσας των χριστουγέννων, κλπ.

Καταλήγω λοιπόν στο συμπέρασμα ότι τα Χριστούγεννα είναι κυρίως μια "γλώσσα",  ένα συγκεκριμένο "γλωσσικό ιδίωμα" ειδικής χρήσης, που προορίζεται να "μιληθεί" κάποια συγκεκριμένη εποχή του χρόνου και που είτε το μιλάει κανείς και μπαίνει για λίγες ημέρες στην συγκεκριμένη γλωσσική κοινότητα  είτε δεν την μιλάει και παραμένει έξω απ' αυτήν, όπως ακριβώς γίνεται με την γλώσσα των χρηματιστηρίων.
Και συμβαίνει με τα Χριστούγεννα ότι συμβαίνει με κάθε άλλη γλώσσα: εάν γνωρίζεις τους κανόνες της μπορείς να εγγράψεις σ' αυτήν νέα κείμενα. Έτσι καταλαβαίνω -σε ένα δεύτερο επίπεδο- την τάση που εξαπλώνεται στις πόλεις, οι δήμοι να δημιουργούν θεματικά πάρκα*, δηλαδή πολιτιστικές παρεμβάσεις με διάφορα γιορτινά περιεχόμενα, εγγράφοντάς τα ως κείμενα στο "πνεύμα" των χριστουγέννων. 

Εάν λοιπόν, ισχύουν τα παραπάνω και τα χριστούγεννα είναι κι αυτά μια γλώσσα της παγκοσμιοποίησης, ποιό είναι το νόημα το οποίο επικοινωνείται με την γλώσσα αυτή;


* Ένας δήμος, κάπου στη βόρεια Ελλάδα, ονόμασε το χριστουγεννιάτικο πάρκο που έστησε  στο κέντρο της πόλης, "παυσιλυπούπολη"... δηλαδή φέξε μου και γλίστρησα.....



Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

_Mπέρτολτ. Μπρεχτ: η Εβραία

Η "Εβραία" είναι ο τελευταίος μονόλογος από το σπονδυλωτό έργο του Bertolt Brecht "τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ναζιστικού καθεστώτος. Η ελληνική μετάφραση αυτού του έργου του Brecht είναι του Μάριου Πλωρίτη και κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μωραίτης. Στο κείμενο αποτυπώνεται η εσωτερική ένταση του ατόμου που παίρνει μια απόφαση ενώ βρίσκεται στο χείλος της απελπισίας. Μέσα από την ανάγνωση του έργου στρέφουμε την προσοχή στα εκατοντάδες πρόσωπα της καθημερινότητας, τα οποία, δίνοντας έναν οριακό αγώνα επιβίωσης, αναδύονται ως σύγχρονοι/ες ήρωες και ηρωίδες του Brecht . Το ηχητικό ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε παρακάτω είναι από την παράσταση που ανέβηκε το 1978 μαζί με άλλα πέντε μονόπρακτα διαφόρων άλλων συγγραφέων, από το Θίασο Λαμπέτη. Αν και το συγκεκριμένο ντοκουμέντο έχει ανέβ

_Κ.Π. Καβάφης : πρόσθεσις

Aν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω. Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω — που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ) που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί. (Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) Σχόλιο :  Δεν θέλω να κάνω ανάλυση... ένα σχόλιο μόνο.. Υπήρξαν και υπάρχουν -ευτυχώς- πολύ αξιότεροι εμού αναλυτές, που έσκυψαν με γνώση και συγκίνηση πάνω στο έργο που μας άφησε ο μεγάλος Αλεξανδρινός. Πριν, όμως, μπω στα ενδότερα, λέω να κάτσω λίγο απ' έξω, να θαυμάσω το οικοδόμημα. Γενικά, καλό είναι να το κάνουμε αυτό. Μια πρώτη καταγραφή, μια εξωτερική εποπτεία, καθώς η μορφή περι-γράφει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο χύνεται μέσα στη μορφή του, μας είναι πάντα χρήσιμη για να συνδεθούμε και να μείνουμε εντός του ποιήματος. Ας είναι... διάφορες σκέψεις...ή οδοί για την σκέψη, γενικώς... Αυτό λοιπόν το ποίημα του Κ.Π.Καβά

_αν αυτή είναι η πολιτική

 Δεν θα το επιδιώξω, αλλά θα εκμεταλλευτώ αυτή τη καταπληκτική συγκυρία : ώρα απογευματινή, μάθημα σε σπίτι, σε κεντρική πλατεία, σε κεντρικό χωριό, από κάτω τα καφενεία και είχα εντοπίσει καθώς πήγαινα ασυνήθιστες κινήσεις, μια αναταραχή και μια κυρία, άγνωστη σε μένα,  με χρώμα μαλλιών σε ώριμη μελιτζάνα να περιφέρεται μαζί με μια φίλη της που δεν είχε τίποτε το αξιοσημείωτο. Εγώ πρόσεξα την μελιτζανί.  Το μάθημα κυλούσε ανάμεσα σε απογοητεύσεις και προσπάθειες, οι ήχοι  της πλατείας γνωστοί και γι αυτό ανήκουστοι  έφταναν αλλά και δεν έφταναν σ'αυτιά μου, ίσως αν πρόσεχα έξω να έφταναν, αλλά εγώ πρόσεχα μέσα.  Οι ήχοι αλλάζουν. Ξέρω την αλλαγή των μικροφωνικών στις μικρές πλατείες των χωριών.  Τέλος μαθήματος. Η προεκλογική συγκέντρωση στα μισά. Έμεινα να ακούσω κι εγώ. Παράγγειλα όπως κάνω πάντα μια τσικουδιά και τι ανανέωση προσώπων, κινήσεων, χρωμάτων. Ίδιες ιδέες ή καλύτερα καμία ιδέα... χωρίς ιδέες. Το απόγευμα όμως δεν έχασε σε τίποτα την ομορφιά του Απρίλη του.  Το κόμμα,