Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

_σκέψεις για τον δοκιμιακό λόγο







Ο δοκιμιακός λόγος είναι – ίσως- ο μόνος δυνατός πλέον, αναστοχαστικός – φιλοσοφικός λόγος. Ένας λόγος δευτέρου επιπέδου που ενώ εφορμάται από την διασπασμένη σε κομμάτια πραγματικότητα –είτε αυτή αφορά γεγονότα της καθημερινότητας είτε ένα έργο τέχνης, όπως στην π.χ. το δοκίμιο για τον "Μοσκώφ Σελήμ του Γ. Βιζυηνού,  ωστόσο οφείλει από τούτη την αναστοχαστική - φιλοσοφική φύση του να ανασυνθέτει αυτή την πραγματικότητα και να την ολοκληρώνει εντάσσοντάς την σε ένα ενιαίο νόημα. 

Πάντως δεν αποτελειώνει το νόημα, είναι ένας λόγος με δοκιμαστικό περιεχόμενο. Μ’ αυτό εννοώ, ότι εάν πλέον πρέπει να συμβιβαστούμε με την ανυπαρξία φιλοσοφικών ολιστικών συστημάτων εξήγησης τότε το δοκίμιο είναι ο τύπος γραφής εκείνος που ταιριάζει με τον καλύτερο τρόπο στην εποχή μας, αρκεί να φέρει τα σπέρματα μιας κοσμοθεώρησης που πάει από το ειδικό στο γενικό, από το ενικό στο πληθυντικό. 

Για να το κάνει, βέβαια, αυτό, ο δοκιμιογράφος πρέπει να διαθέτει μια κοσμοθεώρηση, διαφορετικά ο λόγος του είναι πληροφοριακός, αναλυτικός, και εν τέλει σχετικός, ένας λόγος κι αυτός ανάμεσα σ’ άλλους. Όμως εάν οι δοκιμιογράφοι προσπαθούν γράφοντας να ανασυστήσουν μια –έστω την δική τους -κοσμοθεώρηση τότε θα διαπιστώσουμε ότι οι διάφορες επιμέρους υποκειμενικότητες, όσο και αν εμφανίζονται ως άπειρες στον αριθμό, ωστόσο ταξινομούνται γύρω από δύο – τρεις το πολύ κοσμοθεωρήσεις. 

Αυτός ο προβληματισμός μου περί του δοκιμίου, εντάσσεται μέσα σ' ένα ευρύτερο πλαίσιο προβληματισμού για την νεοτερικότητα που εγκαινίασε θεωρητικά ο Καντ. Αν όμως, μεγάλος σοφός του Διαφωτισμού, εγκαινίασε τη νεωτερική εποχή προφυλάσσοντας τον Λόγο από τις εγγενείς του αντινομίες, δηλαδή να στοχάζεται, με έναν τρόπο ερωτικό, περί του απόλυτου και του υπερβατικού και να νομίζει ότι γνωρίζει περί αυτών, σήμερα ο Λόγος φαίνεται ότι έχει μείνει απροστάτευτος, με ένα τρόπο θαμπωτικό,  από την ακριβώς αντίθετη εγγενή του επίσης τάση : να μένει προσκολλημένος στο μερικό, στο φαινομενικό, σ’ αυτό που συνεχώς μεταβάλλεται, στο άμεσο δεδομένο.

Καμία πτυχή της πραγματικότητας δεν πρέπει να αποκλείεται από τον δοκιμιακό λόγο. Αντίθετα αυτές οι πτυχές του πραγματικού μέσα στην χαοτική  ποικιλομορφία τους αποτελούν το υλικό που θα πρέπει να μας καθοδηγεί.   
Για το λογοτεχνικό δοκίμιο, ειδικότερα, ο  μόνος περιορισμός είναι αυτός που το ίδιο το πρωτογενές έργο  θέτει, τον οποίο ο δοκιμιογράφος πρέπει να σεβαστεί και να μην κατασπαράξει.




Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

_Mπέρτολτ. Μπρεχτ: η Εβραία

Η "Εβραία" είναι ο τελευταίος μονόλογος από το σπονδυλωτό έργο του Bertolt Brecht "τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ναζιστικού καθεστώτος. Η ελληνική μετάφραση αυτού του έργου του Brecht είναι του Μάριου Πλωρίτη και κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μωραίτης. Στο κείμενο αποτυπώνεται η εσωτερική ένταση του ατόμου που παίρνει μια απόφαση ενώ βρίσκεται στο χείλος της απελπισίας. Μέσα από την ανάγνωση του έργου στρέφουμε την προσοχή στα εκατοντάδες πρόσωπα της καθημερινότητας, τα οποία, δίνοντας έναν οριακό αγώνα επιβίωσης, αναδύονται ως σύγχρονοι/ες ήρωες και ηρωίδες του Brecht . Το ηχητικό ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε παρακάτω είναι από την παράσταση που ανέβηκε το 1978 μαζί με άλλα πέντε μονόπρακτα διαφόρων άλλων συγγραφέων, από το Θίασο Λαμπέτη. Αν και το συγκεκριμένο ντοκουμέντο έχει ανέβ

_Κ.Π. Καβάφης : πρόσθεσις

Aν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω. Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω — που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ) που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί. (Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) Σχόλιο :  Δεν θέλω να κάνω ανάλυση... ένα σχόλιο μόνο.. Υπήρξαν και υπάρχουν -ευτυχώς- πολύ αξιότεροι εμού αναλυτές, που έσκυψαν με γνώση και συγκίνηση πάνω στο έργο που μας άφησε ο μεγάλος Αλεξανδρινός. Πριν, όμως, μπω στα ενδότερα, λέω να κάτσω λίγο απ' έξω, να θαυμάσω το οικοδόμημα. Γενικά, καλό είναι να το κάνουμε αυτό. Μια πρώτη καταγραφή, μια εξωτερική εποπτεία, καθώς η μορφή περι-γράφει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο χύνεται μέσα στη μορφή του, μας είναι πάντα χρήσιμη για να συνδεθούμε και να μείνουμε εντός του ποιήματος. Ας είναι... διάφορες σκέψεις...ή οδοί για την σκέψη, γενικώς... Αυτό λοιπόν το ποίημα του Κ.Π.Καβά

_αν αυτή είναι η πολιτική

 Δεν θα το επιδιώξω, αλλά θα εκμεταλλευτώ αυτή τη καταπληκτική συγκυρία : ώρα απογευματινή, μάθημα σε σπίτι, σε κεντρική πλατεία, σε κεντρικό χωριό, από κάτω τα καφενεία και είχα εντοπίσει καθώς πήγαινα ασυνήθιστες κινήσεις, μια αναταραχή και μια κυρία, άγνωστη σε μένα,  με χρώμα μαλλιών σε ώριμη μελιτζάνα να περιφέρεται μαζί με μια φίλη της που δεν είχε τίποτε το αξιοσημείωτο. Εγώ πρόσεξα την μελιτζανί.  Το μάθημα κυλούσε ανάμεσα σε απογοητεύσεις και προσπάθειες, οι ήχοι  της πλατείας γνωστοί και γι αυτό ανήκουστοι  έφταναν αλλά και δεν έφταναν σ'αυτιά μου, ίσως αν πρόσεχα έξω να έφταναν, αλλά εγώ πρόσεχα μέσα.  Οι ήχοι αλλάζουν. Ξέρω την αλλαγή των μικροφωνικών στις μικρές πλατείες των χωριών.  Τέλος μαθήματος. Η προεκλογική συγκέντρωση στα μισά. Έμεινα να ακούσω κι εγώ. Παράγγειλα όπως κάνω πάντα μια τσικουδιά και τι ανανέωση προσώπων, κινήσεων, χρωμάτων. Ίδιες ιδέες ή καλύτερα καμία ιδέα... χωρίς ιδέες. Το απόγευμα όμως δεν έχασε σε τίποτα την ομορφιά του Απρίλη του.  Το κόμμα,