Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

_Εθνικισμός, μια θρησκεία της νεωτερικότητας; : περιεχόμενα και πρόλογος


γράφει η Εύα Μπολιουδάκη*


Περιεχόμενα
Πρόλογος                                                                                           
 Α’ Μέρος
1.      Στοιχεία ιδεολογίας στον Εθνικισμό                                        
2.      Ιστορικότητα του φαινομένου                                     

Β΄ Μέρος
1.      Εθνικισμός, η μεταφορά στην εγκοσμιότητα                           
2.   Η ένταξη του κοινωνικού ρόλου της θρησκείας στον εθνικισμό: το ελληνικό παράδειγμα                              
Επίλογος                                                                                            
Βιβλιογραφία                                                                                     





Αγαπώ υπερβολικά τη χώρα μου, για να ’μαι εθνικιστής 
Αλμπέρ Καμί («Γράμματα σ’ ένα φίλο Γερμανό»).

Πρόλογος
 Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του σεμιναρίου: «Κοινωνιολογία του Εθνικισμού», ανάμεσα στους στόχους του οποίου ήταν η αποσαφήνιση   περίπλοκων εννοιών όπως ο εθνικισμός και το έθνος και οι μεταξύ τους ιδεολογικές και πρακτικές συμπλέξεις. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα περίπλοκη υπόθεση, οι δυσκολίες της οποίας γίνονται εμφανείς   από την πληθώρα προσεγγίσεων που έχουν προταθεί  -μερικές από τις οποίες θα έχουμε την ευκαιρία να ανασυστήσουμε- αλλά και από την σχετική αποσιώπηση των προβλημάτων τα οποία μόλις στο τέλος του 20ου αιώνα άρχισαν να απασχολούν την ερευνητική – ακαδημαϊκή κοινότητα.  
Η παρούσα εργασία παρακολουθεί αυτή την προσπάθεια. Πιο συγκεκριμένα θα επιχειρήσω να  αναδείξω αφενός την ιστορικότητα του φαινομένου και αφετέρου θα προσπαθήσω να εμπλουτίσω την θέση αυτή  αντιδιαστέλλοντας την εθνικιστική ιδεολογία και το φαινόμενο του εθνικισμού, με τη θρησκευτική πίστη. Η αντιδιαστολή αυτή γίνεται προκειμένου να καταδειχθεί ο νέος ρόλος που επιφυλάσσεται για  την θρησκεία στο εσωτερικό των επιμέρους εθνικισμών, καθώς ιδιαίτερα σε ότι αφορά τους βαλκανικούς εθνικισμούς, η θρησκεία έχει χρησιμοποιηθεί ως κριτήριο εθνικότητας. Κατά δεύτερον θα διαπιστωθεί ότι τα δύο φαινόμενα αν και έχουν επιτελέσει ανάλογες ενοποιητικές και άλλες λειτουργίες στην ανθρώπινη ιστορία, παρόλα αυτά δεν ταυτίζονται ως προς τις προϋποθέσεις, τα περιεχόμενα  και την ιστορική εμφάνισή τους.    Έτσι, η εργασία μου θα αποτελείται από δύο διακριτά αλλά αλληλένδετα μέρη, τα οποία θα περιλαμβάνουν τα εξής:
   
    1ομέρος:
- Στο πρώτο μέρος θα προσπαθήσω να αναδείξω τον ιδεολογικό πυρήνα του εθνικισμού, ο οποίος συστηματικά αποκρύπτεται προκειμένου ο εθνικισμός να αποφύγει την εξομοίωσή του με παρόμοιες ανθρωπολογικές θέσεις και τον συνεπαγόμενο σχετικισμό.      
- Αντλώ τα σχετικά επιχειρήματα από μερικούς από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του εθνικισμού, στα οποία φαίνεται η ιστορικότητα και ο σχετικός χαρακτήρας του φαινομένου και θα προσπαθήσω να τα αποδώσω συνοπτικά.

    2ο μέρος:
- Στο δεύτερο μέρος θα ανιχνεύσω τον ρόλο που έπαιζε η θρησκευτικότητα στις παραδοσιακές κοινωνίες και θα εντοπίσω τις ομολογίες που υφίστανται ανάμεσα στα δύο φαινόμενα και οδηγούν στην καταχρηστική ταύτιση ή συνεπαγωγή τους, καθώς ο εθνικισμός  εμφανίζεται στη νεοτερικότητα.
- Θα ολοκληρώσω το δεύτερο μέρος κάνοντας μια αναφορά  στον ρόλο της θρησκείας ως κριτήριο εθνικότητας  στον ελληνικό  εθνικισμό.
Συνοδοί της παρούσας προσπάθειας θα είναι οι θέσεις των Π. Λέκκα στο Η εθνικιστική ιδεολογία – Πέντε υποθέσεις εργασίας στην ιστορική Κοινωνιολογία, του B. Anderson στο Φαντασιακές κοινότητες, στοχασμοί για τις απαρχές και την διάδοση του εθνικισμού, του Εrn. Gellner στο Έθνη και Εθνικισμός και του E. Hobsbawm στο Έθνη και Εθνικισμός από το 1780 μέχρι σήμερα Πρόγραμμα – μύθος – πραγματικότητα.

Συνεχίζεται... στο επόμενο Στοιχεία Ιδεολογίας στον Εθνικισμό


Η Εύα Μπολιουδάκη είναι τελειόφοιτος του τμ. Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

_Mπέρτολτ. Μπρεχτ: η Εβραία

Η "Εβραία" είναι ο τελευταίος μονόλογος από το σπονδυλωτό έργο του Bertolt Brecht "τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ναζιστικού καθεστώτος. Η ελληνική μετάφραση αυτού του έργου του Brecht είναι του Μάριου Πλωρίτη και κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μωραίτης. Στο κείμενο αποτυπώνεται η εσωτερική ένταση του ατόμου που παίρνει μια απόφαση ενώ βρίσκεται στο χείλος της απελπισίας. Μέσα από την ανάγνωση του έργου στρέφουμε την προσοχή στα εκατοντάδες πρόσωπα της καθημερινότητας, τα οποία, δίνοντας έναν οριακό αγώνα επιβίωσης, αναδύονται ως σύγχρονοι/ες ήρωες και ηρωίδες του Brecht . Το ηχητικό ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε παρακάτω είναι από την παράσταση που ανέβηκε το 1978 μαζί με άλλα πέντε μονόπρακτα διαφόρων άλλων συγγραφέων, από το Θίασο Λαμπέτη. Αν και το συγκεκριμένο ντοκουμέντο έχει ανέβ

_Κ.Π. Καβάφης : πρόσθεσις

Aν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω. Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω — που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ) που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί. (Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) Σχόλιο :  Δεν θέλω να κάνω ανάλυση... ένα σχόλιο μόνο.. Υπήρξαν και υπάρχουν -ευτυχώς- πολύ αξιότεροι εμού αναλυτές, που έσκυψαν με γνώση και συγκίνηση πάνω στο έργο που μας άφησε ο μεγάλος Αλεξανδρινός. Πριν, όμως, μπω στα ενδότερα, λέω να κάτσω λίγο απ' έξω, να θαυμάσω το οικοδόμημα. Γενικά, καλό είναι να το κάνουμε αυτό. Μια πρώτη καταγραφή, μια εξωτερική εποπτεία, καθώς η μορφή περι-γράφει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο χύνεται μέσα στη μορφή του, μας είναι πάντα χρήσιμη για να συνδεθούμε και να μείνουμε εντός του ποιήματος. Ας είναι... διάφορες σκέψεις...ή οδοί για την σκέψη, γενικώς... Αυτό λοιπόν το ποίημα του Κ.Π.Καβά

_αν αυτή είναι η πολιτική

 Δεν θα το επιδιώξω, αλλά θα εκμεταλλευτώ αυτή τη καταπληκτική συγκυρία : ώρα απογευματινή, μάθημα σε σπίτι, σε κεντρική πλατεία, σε κεντρικό χωριό, από κάτω τα καφενεία και είχα εντοπίσει καθώς πήγαινα ασυνήθιστες κινήσεις, μια αναταραχή και μια κυρία, άγνωστη σε μένα,  με χρώμα μαλλιών σε ώριμη μελιτζάνα να περιφέρεται μαζί με μια φίλη της που δεν είχε τίποτε το αξιοσημείωτο. Εγώ πρόσεξα την μελιτζανί.  Το μάθημα κυλούσε ανάμεσα σε απογοητεύσεις και προσπάθειες, οι ήχοι  της πλατείας γνωστοί και γι αυτό ανήκουστοι  έφταναν αλλά και δεν έφταναν σ'αυτιά μου, ίσως αν πρόσεχα έξω να έφταναν, αλλά εγώ πρόσεχα μέσα.  Οι ήχοι αλλάζουν. Ξέρω την αλλαγή των μικροφωνικών στις μικρές πλατείες των χωριών.  Τέλος μαθήματος. Η προεκλογική συγκέντρωση στα μισά. Έμεινα να ακούσω κι εγώ. Παράγγειλα όπως κάνω πάντα μια τσικουδιά και τι ανανέωση προσώπων, κινήσεων, χρωμάτων. Ίδιες ιδέες ή καλύτερα καμία ιδέα... χωρίς ιδέες. Το απόγευμα όμως δεν έχασε σε τίποτα την ομορφιά του Απρίλη του.  Το κόμμα,