_για το λοιμό : άρθρο γνώμης του Τεύκρου Χατζηλία

Φωτογραφία από την πόλη Γουχάν (πηγή:google)

Στο δικό μας πλανήτη δε θα βρής

 τίποτε πιο αξιόλογο από τάφους.

Έχομε τη μεγαλύτερη ποικιλία τάφων

 απ’ όλους τους αστερισμούς του Κυρίου Σου.

Μα αγαπούμε τους τάφους μας και τους δείχνουμε·

 τάφοι είναι τα διαπιστευτήρια της γης.

 Δεν σε πληροφόρησαν στη χώρα του φωτός, πως τούτος ο τόπος

είναι η πρώτη θυγατέρα της οδύνης;

Τα δάκρυα του ανθρώπου ελάξευσαν

τέτοιας λογής την αντίσταση της πέτρας,

 που τα μνήματα έγιναν τα πρώτα μνημεία μας.

 Η σιωπή του ανθρώπου έκαμε τους τάφους την πιο ιερή Εκκλησία.

 Σ’ αυτήν θα βρής το πυκνότερο πλήρωμα,

 την κατανυκτικότερη λατρεία του Κυρίου Σου, Αρχάγγελε Μιχαήλ.…

Στυλιανός Χαρκιανάκις (1935-2019), «Ξενάγησις Αρχαγγέλου»*

Αυτή την ώρα «ο χλωρός καβαλάρης»** είναι, πάλι, εδώ. Έχει πάρει τη μορφή μιας πανδημίας λόγω μετάλλαξης ενός ιού, που επειδή δεν κατέστη δυνατόν, από αβελτηρία ή άλλους λόγους, να περιοριστεί στην πόλη Γιουχάν (ή Ουχάν) της επαρχίας Χουπέι της Κίνας, όπου έκανε την πρώτη εμφάνισή του, τώρα πια διασπείρεται με ρυθμούς, πιθανόν, γεωμετρικής προόδου στο σύνολο της ανθρωπότητας.

Η εκτίμηση είναι πως όλοι πια ήμαστε επιδεκτικοί νοσήσεως απ’ αυτόν. Εξ’ ου και ο χαρακτηρισμός πανδημία. Όμως η βαρύτητα των επιπτώσεων δεν θα είναι ίδια για όλους. Ένα ποσοστό θα οδηγηθεί στο θάνατο. Είναι οι άνθρωποι με ανίσχυρο ανοσοποιητικό σύστημα: χρονίως νοσούντες και τρίτης ηλικίας. Ένα άλλο ποσοστό θα χρειαστεί νοσηλεία σε μονάδες αυξημένης φροντίδας, ένα άλλο θα εκδηλώσει ήπια συμπτώματα, που μπορούν να αντιμετωπιστούν και οίκαδε, και ένα άλλο, μικρό σε σχέση με το γενικό σύνολο, ποσοστό δεν θα εκδηλώσει καθόλου συμπτώματα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να διασπείρει τον ιό.

Τα αντανακλαστικά επιβίωσης έχουν σημάνει παγκόσμιο συναγερμό. Είναι ο φόβος του αγνώστου που αυτή την ώρα κυριαρχεί. Και επιπλέον, γιατί ο COVID-19 είναι πολύ σοβαρότερος και αρκετά κολλητικότερος από την γρίπη, σύμφωνα με τους ειδικούς.***.   Κυκλοφορεί ήδη ευρέως, όμως ακόμη η πλειοψηφία του πληθυσμού δεν έχει νοσήσει. Η κατάσταση όμως πρόκειται, με απόλυτη βεβαιότητα, να χειροτερέψει ραγδαία. Το ερώτημα είναι πόσο ραγδαία, γιατί αυτό έχει να κάνει με τις δυνατότητες των συστημάτων υγείας να ανταποκριθούν στην περίθαλψη των νοσούντων.

Οι πιο ψύχραιμοι μπορούν βέβαια να τιθασεύσουν το φόβο τους με τη βάσιμη ελπίδα δημιουργίας εμβολίων και άλλων θεραπευτικών μέσων, που θα περιορίσουν τους ρυθμούς διασποράς και, κυρίως, τη θνησιμότητα. Όμως ο ιός είναι πια μια πραγματικότητα στη ζωή μας. Όπως είναι και πολλοί άλλοι ιοί, βακτηρίδια, και γενικά παθογόνοι οργανισμοί.

Οι επιπτώσεις της πανδημίας, που δεν έχει λάβει ακόμα το πλήρες μέγεθος της, γίνονται περισσότερο αντιληπτές στη σκέψη και τη συμπεριφορά μας παρά στην ίδια την πραγματικότητα μιας βιωμένης νόσησης που, προς το παρόν, τη γνωρίζουν μόνο οι ήδη νοσούντες, οι οικείοι τους και οι γιατροί και νοσηλευτές που τους φροντίζουν. Επίσης, τη γνωρίζουν θεωρητικά οι ειδικοί επιστήμονες, που κάνουν εκτιμήσεις και πειράματα για το μέγεθος, τις επιπτώσεις και την αντιμετώπιση της νόσου.

Ο φόβος του αγνώστου, όντας διάχυτος αυτές τις ώρες σχεδόν παντού, έχει μια ποικιλία μορφών που κλιμακώνονται από την άμεση φυσιολογική αντίδραση άγχους σε κάτι το καινοφανές, που μας βρήκε στα ξαφνικά, και φτάνει ως την παράλογη συστηματική φοβία για το άγνωστο, που θα μας βρει σήμερα, αύριο ή μετά από δέκα και τριάντα χρόνια.

Ο φόβος του άγνωστου κινδύνου και η άγνοια για το τι είναι αυτό που μας βρήκε, είναι δυο διακριτά μεγέθη ψυχολογικών αντιδράσεων, που κατά βάση όμως ενεργοποιούν τους ίδιους βασικούς νευρωνικούς μηχανισμούς στον εγκέφαλο. Τους πυρήνες της αμυγδαλής, τον υποθάλαμο, τον θάλαμο, τον προμετωπιαίο φλοιό, τα επινεφρίδια με εκκρίσεις κατεχολαμινών (αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη) και στεροειδών (κορτιζόνης), το καρδιαγγειακό, αναπνευστικό, μυϊκό και γαστρεντερικό σύστημα. Επίσης, οι αντιδράσεις που εκδηλώνουμε για το άγνωστο ποικίλουν και σχετίζονται με τον πολιτισμό, τη θρησκεία, την κοινωνική θέση και την ιδιοπροσωπία ενός εκάστου ανθρώπου.

Η ασάφεια των καταστάσεων, η αβεβαιότητα και το απρόβλεπτο των συνεπειών, όπως στην ενεστώσα συγκυρία, μπορούν να προξενήσουν σε ευπαθείς προσωπικότητες εξατομικευμένα και ομαδικά σοβαρές επιπτώσεις, που οι συνέπειες τους μπορεί να είναι άμεσες ή μακροπρόθεσμες. Για παράδειγμα μια γενικευμένη κατάσταση πανικού θα προξενήσει, πιθανόν, δυσμενέστερες επιπτώσεις στον κοινωνικό ιστό από τις ίδιες τις συνέπειες της νόσου που μας πολιορκεί.

Γι’ αυτό τις κρίσιμες αυτές μέρες, που μάλλον δεν θα τις ξεχάσουμε ποτέ, είναι σημαντική η ψυχραιμία και η κριτική, λογική ανάλυση των πληροφοριών, που ανεξέλεγκτα μεταδίδονται από τη χαώδη φωνή του διαδικτύου και των μέσων ενημέρωσης.

Όσο απειλητικός και αν είναι αυτός ο ιός σύντομα θα είναι κι αυτός ένας πλήρως γνωστός λοιμογόνος παράγοντας, που θα ενταχθεί στον τρόπο της σκέψης μας με τον ίδιο τρόπο που έχουν ενταχθεί στη συλλογική ή ατομική επίγνωσή μας ο ιός της γρίπης, της πολιομυελίτιδας, της ευλογίας, του συνδρόμου ανοσοποιητικής ανεπάρκειας κ.λπ. Όταν κάτι γίνεται γνωστό παύει σιγά σιγά να μας προξενεί αντι-δράσεις άγχους όσο κι αν η λοιμογόνος επίδραση του παραμένει επικίνδυνη. Είναι καθαρά ψυχολογικής τάξης αυτή η προσαρμογή κάτι που με ευφυΐα είχε παρατηρήσει και ο ευαγγελιστής Ιωάννης όταν μας λέει: «Γνώσεσθε τήν ἀλήθειαν, καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (8, 32). Το γεγονός πως η αλήθεια είναι κατ’ αυτόν ο Ιησούς Χριστός, δεν μειώνει καθόλου την ισχύ της παρατηρήσεως του για κάθε είδους αλήθεια!

Χανιά, 15/03/2020 

Τεύκρος Χατζηλίας

---

* Βλ. Νίκου Τυπάλδου, Ανθολογία νεοελληνικού ποιητικού λόγου από το Σολωμό έως το 1973, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1974, σσ. 468-469.

** Πρόκειται για τον τέταρτο ίππο της Αποκάλυψης (6, 7-8), όπου διαβάζουμε γι' αυτόν: …καὶ ἰδοὺ ἵππος χλωρός, καὶ ὁ καθήμενος ἐπάνω αὐτοῦ, ὄνομα αὐτῷ ὁ θάνατος,… Οι άλλοι ίπποι με τους καβαλάρηδες τους είναι ο λευκός, ο κόκκινος και ο μαύρος.

*** Ο μεταλλαχθείς ιός προέρχεται από τη γνωστή στην επιστήμη οικογένεια των κορονοϊών, οι οποίοι δεν έχουν καλή φήμη. Προξενούν από το κοινό κρυολόγημα μέχρι την άτυπη πνευμονία (SARS).